Nowelizacja kodeksu karnego wykonawczego; surowsza kara zastępcza niż w orzeczeniach zapadłych pod rządami poprzedniej ustawy SK 62/13
12 maja 2015 r. o godz. 9:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna połączone skargi konstytucyjne K. N., T. P., K. S. dotyczące nowelizacji kodeksu karnego wykonawczego (surowsza kara zastępcza niż w orzeczeniach zapadłych pod rządami poprzedniej ustawy).
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności:
- art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 2011 roku o zmianie ustawy - Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw z art. 2, art. 42 ust. 1 konstytucji, art. 15 ust 1 zdanie drugie Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, otwartego do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 roku i art. 7 ust 1 zdanie drugie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 roku;
- art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 2011 roku o zmianie ustawy – Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw w zakresie, w jakim stanowi, że „przepisy niniejszej ustawy stosuje się również przy wykonywaniu kary ograniczenia wolności orzeczonej wyrokiem wykonalnym przed dniem jej wejścia w życie”, z art. 2, art. 31 ust. 1 i 3, art. 32 ust. 1 oraz art. 42 ust. 1 konstytucji.
K. N. została skazana na karę ograniczenia wolności. Wobec uchylania się od wykonania orzeczonej kary, sąd rejonowy zarządził wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności. Na postanowienie to skarżąca złożyła zażalenie. Sąd okręgowy orzekł o jego nieuwzględnieniu i utrzymaniu w mocy zaskarżonego postanowienia sądu rejonowego.
T. P. skazany został na karę ograniczenia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania oraz na karę grzywny. Sąd zarządził wykonanie orzeczonej kary ograniczenia wolności. Powodem było rażące naruszenie przez niego porządku prawnego w okresie próby, polegające na popełnieniu przestępstwa umyślnego. W związku z tym, że T. P. nie zgłosił się do wykonania kary ograniczenia wolności, sąd rejonowy zarządził wykonanie wobec niego zastępczej kary pozbawienia wolności. Na postanowienie to zażalenie złożył obrońca skarżącego. Sąd okręgowy nie uwzględnił wniesionego zażalenia i utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie sądu rejonowego.
K. S. skazany został wyrokiem nakazowym sądu rejonowego na karę ograniczenia wolności. Ze względu na niepełne wykonanie przez skarżącego nałożonych tym wyrokiem obowiązków, sąd rejonowy zamienił pozostałą do wykonania karę ograniczenia wolności na zastępczą karę pozbawienia wolności. Postanowienie to zaskarżone zostało zażaleniem przez obrońcę K. S. do sądu okręgowego, który orzekł o utrzymaniu w mocy zaskarżonego postanowienia.
W ocenie skarżących: K. N. i T. P., kwestionowany przepis ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw, przez to, że nakazuje stosować art. 65 § 1 k.k.w. w brzmieniu nadanym tą ustawą, narusza konstytucyjną zasadę stosowania prawa względniejszego dla sprawcy. Zasada ta, jak wywodzą skarżący, głosi, że zmiana ustawodawstwa karnego, w tym również karnego wykonawczego, nie może działać na niekorzyść sprawcy. Tymczasem kwestionowana regulacja zasadę tę łamie. W czasie popełnienia przez skarżących czynów, za które zostali skazani, jak też w czasie orzekania, a następnie uchylania się przez nich od wykonania orzeczonych kar ograniczenia wolności, art. 65 § 1 k.k.w. przewidywał bowiem zamianę niewykonanej kary ograniczenia wolności na zastępczą karę grzywny, a więc karę łagodniejszą. Wskutek zastosowania zaś przepisów wprowadzonych ustawą zmieniającą sytuacja prawna skarżących uległa pogorszeniu, gdyż niewykonane przez nich kary ograniczenia wolności zostały zamienione na kary pozbawienia wolności.
K.S. podnosi, że kwestionowany przepis ustawy zmieniającej jest niezgodny z zasadą zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz zasadą ochrony praw nabytych, które wynikają z art. 2 konstytucji. Zdaniem skarżącego, w związku z prawomocnym skazaniem na karę ograniczenia wolności nabył on prawo podmiotowe do wykonania tej kary przy zastosowaniu przepisów obowiązujących w czasie uprawomocnienia się skazującego go wyroku. Znowelizowany przepis art. 65 § 1 k.k.w. pogorszył sytuację prawną osób skazanych na karę ograniczenia wolności. Zaostrzył bowiem ich odpowiedzialność karną, wprowadzając zasadę, że niewykonana kara ograniczenia wolności podlega zamianie na karę pozbawienia wolności, zaś art. 10 ust. 1 ustawy zmieniającej nakazał stosowanie tego surowszego przepisu w odniesieniu do orzeczeń, które stały się wykonalne przed dniem jej wejścia w życie.
Poprzez takie ukształtowanie regulacja ta godzi w konstytucyjną zasadę niedziałania prawa wstecz. Ponadto zdaniem skarżącego, kwestionowany przepis narusza prawo do równego traktowania, przez to, że orzeczenia zapadłe i wykonalne pod rządem tego samego przepisu, dotyczące tej samej kwestii, w zakresie tej samej kary mogą zostać wykonane przez zamianę tej kary na dwie różne kary zastępcze, o różnym stopniu dolegliwości - tylko w zależności od tego, kiedy organy wymiaru sprawiedliwości przystąpiły do jej wykonania.
Rozprawie będzie przewodniczyła sędzia TK Małgorzata Pyziak-Szafnicka, I sprawozdawcą będzie sędzia TK Wojciech Hermeliński, II sprawozdawcą będzie Maria Gintowt-Jankowicz.