Zwrot kosztów procesowych; wynagrodzenie pełnomocnika - zwrot podatku VAT SK 67/13
7 kwietnia 2016 r. o godz. 9.15 Trybunał Konstytucyjny publicznie ogłosi wyrok wydany na posiedzeniu niejawnym dotyczący skargi konstytucyjnej M.K. w sprawie zaliczenia kwoty podatku od VAT, obliczonej od ustalonego według norm przepisanych wynagrodzenia adwokata z wyboru, do niezbędnych kosztów procesu podlegających zwrotowi od strony przegrywającej sprawę.
Trybunał Konstytucyjny ogłosi wyrok w sprawie zgodności:
1) art. 98 ustawy - Kodeks postępowania cywilnego w zakresie, w którym do podlegających zwróceniu od strony przegrywającej kosztów celowego dochodzenia praw i celowej obrony, przepis ten nie zalicza świadczeń publicznoprawnych, a w szczególności kwoty podatku VAT doliczonej do, ustalonego według norm przepisanych, wynagrodzenia pełnomocnika z wyboru strony ponoszącej ciężar tego podatku - z art. 45 ust. 1 konstytucji stanowiącym normę zapewniającą prawo dostępu do sądu i takiego ukształtowania procedury sądowej by spełniała wymogi sprawiedliwego rozpoznania sprawy, a więc takiego które zapewnia stronie wygrywającej otrzymanie od strony przegrywającej zwrotu sum rozsądnie lub koniecznie wydatkowanych na koszty postępowania i honoraria adwokackie,
2) § 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w zakresie, w którym przepis ten wyklucza możliwość zasądzenia na rzecz strony ponoszącej ciężar VAT od strony przeciwnej i przegrywającej zwrotu wynagrodzenia pełnomocnika z wyboru powiększonego o podatek VAT - z art. 45 ust. 1 konstytucji stanowiącym normę zapewniającą prawo dostępu do sądu i takiego ukształtowania procedury sądowej by spełniał wymogi sprawiedliwego rozpoznania sprawy, a więc takiego, które zapewnia stronie wygrywającej otrzymanie od strony przegrywającej zwrotu sum rozsądnie lub koniecznie wydatkowanych na koszty postępowania i honoraria adwokackie.
Skarżący wniósł do sądu pozew o zapłatę. Żądanie pozwu obejmowało również zwrot kosztów niezbędnych do celowego dochodzenia praw. Do kosztów tych skarżący zaliczył m.in. wynagrodzenie adwokata z wyboru, a także kwotę podatku od towarów i usług (23% VAT) od takiego wynagrodzenia. Sąd zasądził na rzecz powoda – jako strony wygrywającej – należne koszty procesu, w tym koszty zastępstwa procesowego, ale bez zwiększenia ich o stawkę podatku VAT. Sąd stwierdził, że w § 2 ust. 3 rozporządzenia w sprawie opłat adwokackich prawodawca zdecydował, że podatek VAT ma wpływ na wysokość przyznanego wynagrodzenia wyłącznie w przypadku pomocy prawnej udzielanej z urzędu. W tym zakresie podatek VAT nie wchodzi w skład wynagrodzenia adwokata z wyboru, o którym mowa w art. 98 § 3 kodeksu postępowania cywilnego.
W ocenie skarżącego zwrot kosztów procesu przyznany na podstawie art. 98 kodeksu postępowania cywilnego powinien obejmować również kwotę podatku VAT doliczoną do wynagrodzenia adwokata z wyboru, w sytuacji gdy strona nie może pomniejszyć kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Wówczas podatek VAT jest koniecznym kosztem procesowym poniesionym w celu dochodzenia lub obrony swoich praw, który powinien zostać zwrócony przez stronę przegrywającą sprawę.
Zdaniem skarżącego kwestionowane przepisy naruszają prawo do sądu gwarantowane w art. 45 ust. 1 konstytucji, w szczególności prawo dostępu do sądu oraz prawo do sprawiedliwie ukształtowanej procedury. Stanowią również barierę w dostępie do sądu, gdyż powodują, że dochodzenie praw przed sądem „nie jest ekonomicznie opłacalne”. Ponadto uniemożliwiają one sprawiedliwe rozstrzygnięcie sprawy, czyli w ocenie skarżącego takie, w którym strona wygrywająca sprawę otrzymuje najpełniejszą rekompensatę słusznie i koniecznie poniesionych w toku postępowania wydatków.
Przewodniczący składu orzekającego - sędzia TK Leon Kieres, sprawozdawca - wiceprezes TK Stanisław Biernat.