Prawo pokrzywdzonego do wniesienia apelacji w postępowaniu w sprawach nieletnich SK 24/15
29 czerwca 2016 r. o godz. 9.00 Trybunał Konstytucyjny publicznie ogłosi wyrok wydany na posiedzeniu niejawnym w sprawie skargi konstytucyjnej H.G. dotyczącej prawa pokrzywdzonego do wniesienia apelacji w postępowaniu w sprawach nieletnich.
Trybunał Konstytucyjny ogłosi wyrok w sprawie zgodności art. 30 § l ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich w związku z art. 518 zdanie l w związku z art. 13 § 2 w związku z art. 367 § l w związku z art. 370 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego, w związku z art. 20 § l ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, w zakresie w jakim pozbawia pokrzywdzonego prawa wniesienia apelacji od orzeczenia sądu I instancji w przypadku niezawiadomienia danego pokrzywdzonego przez sąd I instancji o terminie rozprawy w sprawie toczącej się na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 w związku z art. 2 konstytucji oraz z art. 78 w związku z art. 31 ust. 3 w związku z art. 2 konstytucji.
Zdaniem skarżącej art. 30 § 1 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich w zakresie, w jakim uznaje, że pokrzywdzony czynem karalnym nieletniego nie jest stroną postępowania w sprawach nieletnich, narusza konstytucyjne prawo do sądu gwarantowane w art. 45 ust. 1 konstytucji. Konsekwencją takiego ukształtowania pozycji procesowej pokrzywdzonego jest to, że pokrzywdzony nie może wnieść apelacji od orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie nieletniego. Zdaniem skarżącej takie ukształtowanie procedury narusza zasadę sprawiedliwości proceduralnej, ponieważ nie zapewnia odpowiedniej równowagi uprawnień procesowych przeciwstawnych stron postępowania. Zaskarżony przepis godzi zatem w istotę prawa do rzetelnego sądu i nie znajduje uzasadnienia w świetle zasady proporcjonalności przewidzianej w art. 31 ust. 3 konstytucji.
Skarżąca zarzuciła naruszenie art. 77 ust. 2 konstytucji, zgodnie z którym ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw. Prawem, które zostało w tym przypadku naruszone, jest prawo do sądu, zagwarantowane w art. 45 ust. 1 konstytucji. Nieprzyznanie pokrzywdzonemu statusu strony, a w konsekwencji brak możliwości wniesienia apelacji, stanowi – zdaniem skarżącej – zamknięcie sądowej drogi do dochodzenia naruszonego prawa do sądu.
W ocenie skarżącej pominięcie prawodawcze, polegające na nieprzyznaniu pokrzywdzonemu statusu strony postępowania, a w konsekwencji pozbawienie go możliwości wywiedzenia apelacji w sytuacji naruszenia przez sąd uprawnień pokrzywdzonego (np. braku zawiadomienia o terminie rozprawy), stanowi także naruszenie konstytucyjnej zasady ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa.
Uzasadniając naruszenie art. 78 konstytucji, gwarantującego prawo strony do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji, skarżąca wskazała, że uniemożliwienie pokrzywdzonemu wniesienia apelacji w sprawie nieletniego ma charakter arbitralny. Skoro ustawa wprost przyznała pokrzywdzonemu pewne uprawnienia, to trudno przyjąć, że możliwość egzekwowania tych uprawnień przed sądem drugiej instancji zasługiwałoby na negatywną ocenę ustawodawcy.
Przewodniczący składu orzekającego - sędzia TK Małgorzata Pyziak-Szafnicka, sprawozdawca - wiceprezes TK Stanisław Biernat.