Ustawa o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji K 13/16
13 grudnia 2016 r. o godz. 9:30 Trybunał Konstytucyjny rozpozna połączone wnioski Rzecznika Praw Obywatelskich oraz grupy posłów na Sejm RP dotyczące ustawy o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności:
I. 1) art. 1 pkt 2 lit. a ustawy z dnia 30 grudnia 2015 roku o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji (dalej: ustawa zmieniająca), w związku z art. 2 oraz art. 4 ustawy zmieniającej, w zakresie, w jakim skraca on rozpoczętą kadencję zarządu spółki z wynikającą z art. 2 konstytucji zasadą ochrony interesów w toku w związku z art. 14 konstytucji;
2) art. 1 pkt 2 lit. b ustawy zmieniającej w zakresie nadającym brzmienie art. 27 ust. 3 ustawy z dnia 29 grudnia 1992 roku o radiofonii i telewizji z art. 213 ust. 1 w związku z art. 14, art. 54 ust. 1, art. 61 ust. 1 konstytucji i art. 31 ust. 3 konstytucji, a także art. 10 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. i art. 11 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej;
3) art. 1 pkt 3 lit. c ustawy zmieniającej w zakresie, w jakim dodaje do ustawy zmienianej art. 28 ust. le z art. 213 ust. 1 w związku z art. 14, art. 54 ust. 1, art. 61 ust. 1 konstytucji i art. 31 ust. 3 konstytucji , a także z art. 10 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności i art. 11 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej;
4) art. 1 pkt 3 lit. d ustawy zmieniającej, w związku z art. 2 oraz art. 4 tej ustawy, w zakresie, w jakim skraca on rozpoczętą kadencję rady nadzorczej z wynikającą z art. 2 konstytucji zasadą ochrony interesów w toku w związku z art. 14 konstytucji;
5) art. 3 ustawy zmieniającej z wynikającymi z art. 2 konstytucji zasadami ochrony praw nabytych oraz ochrony interesów w toku;
6) art. 4 ustawy zmieniającej, w zakresie w jakim nie przewiduje on odpowiedniego okresu vacatio legis, z art. 2 konstytucji;
II. 1) ustawy z dnia 30 grudnia 2015 roku o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji (dalej: ustawa zmieniająca) w całości z art. 2 w związku z art. 10, art. 14, art. 54 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3, art. 119 ust. 1 i art. 213 ust. 1 konstytucji oraz art. 10 ust. 1 i 2 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności ewentualnie – w razie nieuwzględnienia wniosku, o którym mowa w pkt 1 – grupa posłów wnosi o stwierdzenie, że:
2) art. 1 pkt 1, pkt 3 lit. a-d ustawy zmieniającej z art. 2, art. 10, art. 14, art. 54 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 213 ust. 1 konstytucji oraz art. 10 ust. 1 i 2 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności;
3) art. 1 pkt 2 lit. a-c ustawy zmieniającej, nadających nowe brzmienie art. 27 ustawy o radiofonii i telewizji, z art. 2, art. 10, art. 14, art. 54 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3, art. 213 ust. 1 konstytucji, a także z art. 10 ust. 1 i 2 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności;
4) art. 1 pkt 4 i art. 2 ust. 4 i ust. 5 ustawy zmieniającej z art. 2, art. 10, art. 54 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 213 ust. 1 konstytucji, a także z art. 10 ust. 1 i 2 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności;
5) art. 1 pkt 5 w związku z pkt 2 lit b ustawy zmieniającej, nadających nowe brzmienie art. 30 ust 3 i art. 27 ust. 3 ustawy o radiofonii i telewizji, z art. 2, art. 10, art. 14, art. 54 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 213 ust. 1 konstytucji, a także art. 10 ust. 1 i 2 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności;
6) art. 2 ust. 1, 2 i 3 w związku z art. 1 ustawy zmieniającej z art. 2, art. 7, art. 10, art. 14, art. 54 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 213 ust. 1 konstytucji, a także art. 10 ust. 1 i 2 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności;
7) art. 3 ustawy zmieniającej z art. 2, art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji;
8) art. 4 ustawy zmieniającej z art. 2 konstytucji.
Ad. I. Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich skutkiem wejścia w życie ustawy o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji (dalej: ustawa zmieniająca) jest między innymi skrócenie kadencji członków zarządów i rad nadzorczych spółek publicznej radiofonii i telewizji. Ponadto kwestionowana ustawa wprowadza mechanizm powoływania i odwoływania członków zarządów i rad nadzorczych powyższych spółek przez ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa. Jest to zdaniem wnioskodawcy nie do pogodzenia z zasadą niezależności mediów publicznych, wynikającą z konstytucyjnych gwarancji wolności słowa (art. 54 ust. 1 konstytucji) w powiązaniu z wolnością mediów (art. 14 konstytucji). Swobodne i dowolne powoływanie i odwoływanie władz mediów przez ministra oznacza w ocenie wnioskodawcy ich stałą zależność od rządu - w każdym momencie członkowie zarządów i rad nadzorczych muszą się bowiem liczyć z możliwością ich odwołania, bez konieczności wykazania, a nawet podania jakiejkolwiek przyczyny.
Taka specyfika mediów publicznych sprawia, że w obliczu istnienia Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (dalej: KRRiT), jako z założenia niezależnego konstytucyjnego organu stojącego na straży wolności słowa, prawa do informacji i interesu publicznego w radiofonii i telewizji, przyznanie wyłącznej kompetencji do powoływania i odwoływania zarządów i rad nadzorczych mediów publicznych, oraz ustalania treści ich statutów ministrowi właściwemu do spraw Skarbu Państwa, z pominięciem jakiejkolwiek roli KRRiT jest - zdaniem wnioskodawcy - niezgodne z art. 213 ust. 1 konstytucji, Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz Kartą Praw Podstawowych Unii Europejskiej.
Ustawa zmieniająca ingeruje ponadto w ocenie wnioskodawcy w trwające już stosunki cywilnoprawne. Między innymi reguluje wygaśnięcie zatrudnienia dotychczasowych władz spółek publicznej radiofonii i telewizji przez co narusza konstytucyjne zasady ochrony praw nabytych i ochrony interesów w toku.
Ad. II. W ocenie grupy posłów na Sejm RP kwestionowana ustawa jest niezgodna z art. 2 w związku z art. 119 ust. 1 konstytucji, który stanowi, że Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach. Zasada ta nie odnosi się wyłącznie do przeprowadzenia technicznej czynności „trzech czytań", ale wymaga stworzenia warunków dla merytorycznego rozpatrzenia projektu ustawy, które zdaniem wnioskodawcy nie zostały zachowane.
Odebranie KRRiT kompetencji dotyczących udziału w powoływaniu i odwoływaniu władz mediów publicznych realizujących misję publiczną, oraz wpływu na treść statutów tych mediów, i powierzenie tych kompetencji ministrowi właściwemu do spraw Skarbu Państwa, połączone z nagłym skróceniem kadencji dotychczasowych władz mediów publicznych powołanych z udziałem KRRiT oraz uchyleniem ustawowych gwarancji niezależności i stabilności władz tych mediów, jest zdaniem wnioskodawcy niezgodne z konstytucją.
Wnioskodawca wskazuje, że ograniczenie wolności słowa i wolności mediów musi spełniać wymogi proporcjonalności, określone w art. 31 ust. 3 konstytucji. Przyjęte w kwestionowanej ustawie rozwiązania zakładające bezpośredni i nieograniczony wpływ rządu na media publiczne stanowią przejaw skrajnej ingerencji w niezależność tych mediów, w zakresie kształtowania składu ich organów oraz statutów, co jest niezgodne z art. 14 i 54 ust. 1 konstytucji w zakresie, w jakim odnosi się ona do mediów publicznych.
Kwestionowana ustawa przyznając wyłączną kompetencję do swobodnego powoływania i odwoływania zarządów i rad nadzorczych mediów publicznych ministrowi właściwemu do spraw Skarbu Państwa, w miejsce w założeniu niezależnego i pluralistycznego organu - KRRiT, tworzy mechanizm wpływu politycznego na media publiczne. W ten sposób narusza – zdaniem wnioskodawcy - ich autonomię instytucjonalną i zagraża ich niezależności redakcyjnej.
Przewodniczącym składu orzekającego będzie prezes TK Andrzej Rzepliński, sprawozdawcą będzie sędzia TK Marek Zubik.