Brak możliwości uznania czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną po upływie pięciu lat od daty tej czynności SK 89/19
18 grudnia 2024 r. o godz. 13:30 Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie wydane w sprawie skargi konstytucyjnej M. J. dotyczącej braku możliwości uznania czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną po upływie pięciu lat od daty tej czynności.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności art. 534 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny z art. 45 ust. 1, art. 31 ust. 3, art. 64 ust. 2 oraz art. 2 Konstytucji RP.
Skarżący domaga się uznania za bezskuteczną względem niego czynności zakupu nieruchomości dokonanej przez S. W. i pozwanego M. G., małżonka K. J. Skarżący dysponuje wierzytelnością należności głównej wraz z odsetkami, kosztami procesu i kosztami egzekucyjnymi wobec M. J., i W. J., rodziców K.J. W przedmiocie egzekucji toczy się także postępowanie przed komornikiem sądu rejonowego, jak dotąd bezskutecznie. Skarżący podnosi, że M. J. i W. J., zdając sobie sprawę z ciążącego na nich zobowiązania, jak również szeregu innych zobowiązań dokonali darowizny przedmiotowej nieruchomości na rzecz małoletniej córki K. J. Skarżący stwierdził, że dłużnicy dokonali tej czynności z pokrzywdzeniem wierzycieli, wiedząc o grożącej im egzekucji z nieruchomości, gdyż suma wszystkich długów pozwanych wraz z kosztami egzekucji przekraczała wartość majątku pozwanych. Za czyn ten dłużnik Skarżącego został skazany w postępowaniu karnym. Skarżący wskazuje, że w toku postępowania karnego księga wieczysta została wypożyczona do akt postępowania karnego i nie była dla niego dostępna. Skarżący twierdzi również, że w trakcie toczącej się równocześnie sprawy przed sądem okręgowym w przedmiocie skargi pauliańskiej córka dłużników sprzedała nieruchomość S. W., choć jednocześnie nadal ją zamieszkiwała i czerpała z niej pożytki. Okoliczności te, w ocenie Skarżącego wskazywały, iż czynności sprzedaży nieruchomości dokonano dla pozoru w celu uniemożliwienia egzekucji, co było jedną z przesłanek skazania dłużnika za przestępstwo. Po zawarciu małżeństwa córka dłużników zaproponowała S. W. odkupienie nieruchomości, ale faktycznie zakupu dokonał mąż córki dłużników. Skarżący wskazuje, że miesiąc przed wniesieniem powództwa dowiedział się o zbyciu nieruchomości przez osobę trzecią na rzecz męża córki dłużnika. Z zeznań notariusza w postępowaniu karnym wynikało, że mąż córki dłużnika w toku czynności notarialnej wprost przyznał, iż czynności dokonano dla pozoru celem uniemożliwienia egzekucji. Sąd rejonowy oddalił pozew w przedmiocie skargi pauliańskiej, powołując się w uzasadnieniu orzeczenia wprost na art. 534 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (dalej: k.c.). Sąd okręgowy oddalił apelację wskazując na zaskarżoną normę prawną jako podstawę orzeczenia.
Zdaniem Skarżącego zaskarżona norma prawna wprowadza niczym nieuzasadniony termin do podjęcia kroków prawnych zmierzających do wykonania prawomocnego orzeczenia sądu, co jego zdaniem narusza art. 45 ust. 1 Konstytucji i jest nie do pogodzenia z zasadami państwa prawa wynikającymi z art. 2 Konstytucji. Według Skarżącego zaskarżony przepis narusza m. in., wynikające z art. 45 ust. 1 ustawy zasadniczej, prawo do skutecznej egzekucji prawomocnego orzeczenia. Ustawowy pięcioletni termin jest w ocenie Skarżącego arbitralny i oderwany od realiów trwania postepowań sądowych. Ponadto Skarżący zwraca uwagę na to, że zaskarżona norma prawna odmiennej ochronie poddaje roszczenia wobec osób trzecich dokonujących szkody względem wierzyciela w zależności od okoliczności czy szkoda ta wywołana jest jedynie czynem niedozwolonym czy też wskutek dokonania czynności prawnej. W przypadku czynu niedozwolonego w postaci ubywania majątku podlegającego zajęciu odpowiedzialność cywilna osoby trzeciej wobec wierzyciela ustaje po 10 latach od dnia dokonania czynu zabronionego, a w sytuacji dokonania tego samego czynu wskutek czynności prawnej odpowiedzialność cywilna ustaje zgodnie z art. 534 k.c. już po pięciu latach od dokonania czynu zabronionego. Często jest to okres krótszy niż ten w jakim organy ścigania są w stanie doprowadzić do skazania sprawcy czynu zabronionego.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Stanisław Piotrowicz - przewodniczący, sędzia TK Rafał Wojciechowski - sprawozdawca, sędzia TK Jakub Stelina, sędzia TK Wojciech Sych, sędzia TK Andrzej Zielonacki.