Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej U 2/21
25 września 2025 r. o godz. 11:30 Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie wydane w sprawie wniosku Prezesa Najwyższej Izby Kontroli dotyczącego Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności § 11, § 20 ust. 2, § 22 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 września 2017 r. w sprawie Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej - Funduszu Sprawiedliwości z:
a) art. 45 ust. 1 w związku z preambułą i art. 2 Konstytucji RP,
b) art. 43 § 19 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny wykonawczy a tym samym z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP,
c) art. 29 ust. 2, art. 43, art. 44 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych.
Prezes Najwyższej Izby Kontroli (dalej: Wnioskodawca) wskazuje, że asumptem do złożenia wniosku była kontrola NIK dotycząca działalności Funduszu, w wyniku której negatywnie oceniano działalność Ministra Sprawiedliwości jako dysponenta Funduszu.
W ocenie wnioskodawcy zakwestionowane przepisy uniemożliwiają rzetelne oraz sprawne działanie Funduszu, jak również arbitralne dysponowanie jego środkami. Zdaniem Wnioskodawcy powodują one nieefektywne wykonanie orzeczeń sądowych oraz ograniczają dostęp uprawnionych podmiotów do usług realizowanych ze środków Funduszu, a w konsekwencji naruszają zasadę państwa prawnego w zakresie konstytucyjnego prawa do sądu obejmującego prawo do wykonania orzeczeń sądowych (art. 45 ust. 1 w związku z preambułą i art. 2 Konstytucji).
Zdaniem Wnioskodawcy zakwestionowane przepisy naruszają również art. 43 § 19 ustawy – Kodeks karny wykonawczy (dalej: k.k.w.), a tym samym także art. 92 ust. 1 Konstytucji. W ocenie Wnioskodawcy związane jest to z rozszerzeniem w rozporządzeniu (§ 11) możliwości przekazywania przez Ministra Sprawiedliwości środków Funduszu poza jakimkolwiek trybem, czego art. 43 § 19 k.k.w. nie przewiduje. Zdaniem Wnioskodawcy pozwala to wykraczać Ministrowi Sprawiedliwości poza cele funduszu wynikające z art. 43 § 2 k.k.w., a więc pomoc pokrzywdzonym i świadkom, przeciwdziałanie przestępczości oraz pomoc postpenitencjarną. Naruszenie delegacji ustawowej związane jest również z możliwością unieważniania przez Ministra Sprawiedliwości konkursów „z innych przyczyn” (§ 20 ust. 2) oraz możliwością odmówienia przyznania dotacji czy zmiany jej wysokości (§ 22 ust. 2). Wnioskodawca zaznacza, że z jednej strony Minister Sprawiedliwości może ingerować w sam konkurs, a z drugiej strony nie jest związany jego wynikami. Podkreśla przy tym, ze wskazane przepisy nie wskazują żadnych przesłanek którymi powinien kierować się Minister Sprawiedliwości przy podejmowaniu powyższych decyzji.
Zakwestionowane przepisy – zdaniem Wnioskodawcy – naruszają także art. 29 ust. 2, art. 43, art. 44 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. Uzasadniając powyższy zarzut Wnioskodawca wskazuje, że Fundusz stanowi wyjątek od zasady jednolitości materialnej (tzw. zasada niefunduszowania) i jak każdy wyjątek powinien być on precyzyjnie uregulowany. Jednocześnie regulacja ta nie powinna przyznawać dysponentowi Funduszu pełnej uznaniowości dysponowania jego środkami. Tymczasem – zdaniem Wnioskodawcy tak nie jest. W ocenie Wnioskodawcy zakwestionowane przepisy tworzą warunki pozwalające na ignorowanie ustawowej zasady otwartego dostępu ogółu podmiotów do środków publicznych, jak również naruszają zasadę celowego i oszczędnego wydawania środków publicznych.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: prezes TK Bogdan Święczkowski - przewodniczący, sędzia TK Krystyna Pawłowicz- sprawozdawca, sędzia TK Wojciech Sych.