Wznowienie postępowania cywilnego wskutek wyroku zakresowego Trybunału Konstytucyjnego SK 17/18
3 grudnia 2025 r. o godz. 11:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna skargę konstytucyjną dotyczącą wznowienia postępowania cywilnego wskutek wyroku zakresowego Trybunału Konstytucyjnego.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności:
1) art. 4011 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.), rozumianego w ten sposób, że wyłącza możliwość wznowienia postępowania w przypadku wydania przez Trybunał Konstytucyjny wyroku interpretacyjnego, stwierdzającego w sentencji niezgodność z Konstytucją określonej wykładni aktu normatywnego, nie stanowi podstawy do wznowienia postępowania, z art. 190 ust. 4 w zw. z art. 32 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP,
2) art. 399 § 1 i 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego, rozumianego w ten sposób, że wyłącza możliwość wznowienia postępowania o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikowi spółki jawnej, z art. 190 ust. 4 w zw. z art 32 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 w zw. z art 31 ust 3 Konstytucji RP.
Skarżący zawarł porozumienie o wystąpieniu ze spółki jawnej „S” ze wspólnikami spółki. Następnie spółka jawna „K” złożyła pozew przeciwko spółce „S” o zapłatę w postępowaniu upominawczym. Sąd okręgowy zasądził od spółki „S” na rzecz spółki „K” odpowiednią kwotę. Sąd okręgowy nadał klauzulę wykonalności wyrokowi, a komornik sądowy zawiadomił Skarżącego o wszczęciu postępowania egzekucyjnego. Sąd apelacyjny oddalił złożone przez Skarżącego zażalenie. Skarżący wniósł skargę o wznowienie postępowania zakończonego postanowieniem sądu apelacyjnego. Podstawą do wniesienia skargi było wydanie przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z 3 października 2017 r., sygn. SK 31/15. Trybunał Konstytucyjny w wyroku tym orzekł, że art. 7781 k.p.c w zakresie, w jakim dopuszcza nadanie przez sąd tytułowi egzekucyjnemu, wydanemu przeciwko spółce jawnej, klauzuli wykonalności przeciwko byłemu wspólnikowi tej spółki, niebędącemu już wspólnikiem w chwili wszczęcia postępowania w sprawie, w której wydany został tytuł egzekucyjny przeciwko spółce jawnej, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji RP. Sąd apelacyjny odrzucił skargę Skarżącego o wznowienie postępowania w sprawie wniosku spółki „K” i oddalił wniosek o wstrzymanie postępowania o nadanie klauzuli wykonalności. Zażalenie na to postanowienie zostało odrzucone.
Skarżący podkreśla, że nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności przeciwko niemu, nastąpiło w chwili, w której nie był on już wspólnikiem spółki jawnej „S”. Skarżący nie był również wspólnikiem spółki jawnej „S” także w chwili wszczęcia postępowania w sprawie, w której wydany został tytuł egzekucyjny przeciwko spółce.
Skarżący upatruje naruszenia konstytucyjnych wolności i praw w braku możliwości wznowienia postępowania na podstawie art. 4011 k.p.c. w sytuacji, gdy Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w sprawie o sygn. SK 31/15. Zdaniem Skarżącego wykładnia przepisów dokonana przez sąd apelacyjny utrwalona została w judykaturze przez uchwałę Sądu Najwyższego w składzie 7 sędziów z 17 grudnia 2009 roku, o mocy zasady prawnej, wedle której orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego stwierdzające w sentencji niezgodność z Konstytucją określonej wykładni aktu normatywnego, które nie powoduje utraty mocy obowiązującej przepisu, nie stanowi podstawy do wznowienia postępowania przewidzianej w art. 4011 k.p.c.
Zdaniem Skarżącego postanowienie sądu o nadaniu klauzuli wykonalności przeciwko byłemu wspólnikowi spółki jawnej ma w istocie charakter postanowienia kończącego merytorycznie postępowanie w sprawie jego odpowiedzialności za zobowiązanie spółki. Skarżący wskazuje, że to właśnie możliwość wniesienia skargi o wznowienie postępowania stanowi jedyny środek obrony, jaki służy byłemu wspólnikowi pokrzywdzonemu postępowaniem wierzyciela spółki domagającego się nadania przeciwko niemu klauzuli wykonalności.
W opinii Skarżącego został on pozbawiony możliwości realizacji prawa podmiotowego wywodzonego z art. 190 ust. 4 Konstytucji w sposób arbitralny. Uniemożliwienie realizacji prawa do wznowienia postępowania, mimo orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny o niezgodności z Konstytucją aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie, nie znajduje w jego ocenie uzasadnienia w świetle wartości konstytucyjnych.
Zdaniem Skarżącego doszło także do naruszenia konstytucyjnego prawa do dostępu do niezależnego, bezstronnego i niezawisłego sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) poprzez brak możliwości uruchomienia odpowiednio ukształtowanej procedury sądowej, zgodnej z wymaganiami sprawiedliwości i jawności oraz prawa do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia w zakresie wznowienia postępowania po stwierdzeniu niezgodności z Konstytucją normy stanowiącej podstawę nadania przeciwko skarżącemu, jako byłemu wspólnikowi spółki jawnej, klauzuli wykonalności.
Pełny skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: prezes TK Bogdan Święczkowski - przewodniczący, sędzia TK Michał Warciński - I sprawozdawca, sędzia TK Andrzej Zielonacki - II sprawozdawca.