Ochrona informacji niejawnych SK 8/14
Data: 23 V 2018 godz.: 16.04
23 maja 2018 r. o godz. 14.00 Trybunał Konstytucyjny ogłosił orzeczenie w sprawie skargi konstytucyjnej Z. C., dotyczące konstytucyjności regulacji wyłączającej doręczanie osobie, poddanej uprzednio postępowaniu kontrolnemu w zakresie ochrony informacji niejawnych, uzasadnienia wyroku sądu administracyjnego pierwszej instancji wydanego w jej sprawie.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że artykuł 38 ust. 3 ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych w zakresie, w jakim przewiduje doręczenie skarżącemu odpisu wyroku sądu administracyjnego bez tej części uzasadnienia, której utajnienie nie jest konieczne dla ochrony informacji niejawnych, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz z art. 78 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.
Orzeczenie zapadło jednogłośnie.
Skarżący zarzucił, że art. 38 ust. 3 ustawy o ochronie informacji ogranicza jego konstytucyjne prawa do sądu i skutecznego środka odwoławczego, ponieważ przewiduje regułę niedoręczania mu uzasadnienia wyroku sądu pierwszej instancji, co w praktyce uniemożliwia sporządzenie skargi kasacyjnej do NSA. Brak znajomości uzasadnienia wyroku powoduje, że obrona praw skarżącego jest tylko pozorna.
Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że całkowite pozbawienie strony możliwości zapoznania się z uzasadnieniem wyroku sądu administracyjnego pierwszej instancji prowadzi do ograniczenia zasady sprawiedliwej (rzetelnej) procedury sądowej – art. 45 ust. 1 Konstytucji, a także prawa do zaskarżania orzeczeń wydanych w pierwszej instancji – art. 78 Konstytucji. Skarżący, będący osobą poddaną uprzednio kontrolnemu postępowaniu sprawdzającemu, nie może na etapie postępowania sądowego zapoznać się z żadnym fragmentem niedoręczanego mu uzasadnienia rozstrzygnięcia jego sprawy. W konsekwencji jest nie tylko pozbawiony szansy poznania toku rozumowania przyjętego przez sąd, ale także możliwości oceny, czy orzeczenie to jest materialnie i formalnie prawidłowe, co niweczy możliwość poprawnego sformułowania skargi kasacyjnej do NSA z powołaniem wymaganych podstaw. Skarżący ma zatem rację twierdząc, że wobec regulacji art. 38 ust. 3 ustawy o ochronie informacji, wyłączającej doręczenie mu uzasadnienia, zmuszony jest do napisania skargi kasacyjnej bez jakiejkolwiek wiedzy o motywacji towarzyszącej zaskarżanemu orzeczeniu, a przyznanie mu prawa do tak ukształtowanego środka odwoławczego nosi w istocie jedynie pozory prawa.
Trybunał Konstytucyjny podkreślił jednak, że zarówno prawo do sądu, jak i prawo skutecznego środka odwoławczego, nie mają charakteru absolutnego, stąd wszelkie ograniczenia podlegają ocenie z perspektywy zasady proporcjonalności – art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że zaskarżony przepis jest przydatny z punktu widzenia ochrony informacji niejawnych, a więc celu nadrzędnego, któremu służy ustawa o ochronie informacji. Szczególna ochrona i reżim związany z zagwarantowaniem ochrony informacji niejawnych ma swoje uzasadnienie w konstytucyjnej wartości jaką jest bezpieczeństwo państwa.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego art. 38 ust. 3 ustawy o ochronie informacji nie spełnia jednak przesłanki niezbędności (konieczności sensu stricto). Z całą pewnością możliwe są inne środki ingerencji, które osiągają założony cel w postaci ochrony informacji niejawnych, ale pociągają za sobą ograniczenie praw podstawowych skarżącego w węższym zakresie.
Wreszcie, zdaniem Trybunału, zaskarżony przepis nie przechodzi także testu proporcjonalności sensu stricto. Ograniczenie prawa do sądu oraz prawa do zaskarżenia w tak istotnym zakresie, jaki powoduje art. 38 ust. 3 ustawy o ochronie informacji, nie pozostaje w proporcji sensu stricto do chronionej wartości, a więc bezpieczeństwa państwa.
Biorąc powyższe pod uwagę Trybunał Konstytucyjny uznał, że przewidziane w kwestionowanym przepisie ograniczenie praw skarżącego do zapoznania się z motywami uzasadnienia wyroku sądu pierwszej instancji, a co za tym idzie skutecznego wzniesienia skargi kasacyjnej do NSA, jest konieczne tylko w tym zakresie, w jakim dotyczy informacji niejawnych chronionych na mocy ustawy o ochronie informacji. Brak dostępu osoby, której cofnięto poświadczenie bezpieczeństwa, do informacji niejawnych, które wpłynęły na decyzję o cofnięciu poświadczenia bezpieczeństwa, zawartych w uzasadnieniu wyroku, stanowi przydatne, konieczne oraz proporcjonalne ograniczenie jej praw konstytucyjnych. W tym bowiem zakresie wartość jaką jest bezpieczeństwo państwa uzasadnia ograniczenie praw skarżącego, o których stanowią art. 45 ust. 1 oraz art. 78 Konstytucji.
Ochrona informacji niejawnych nie usprawiedliwia natomiast niedoręczenia skarżącemu tych fragmentów uzasadnienia wyroku w jego sprawie, które nie zawierają tajnych informacji, a jedynie motywy faktyczne i prawne rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji. Prawodawca powinien zatem zagwarantować ochronę informacji niejawnych przez wprowadzenie rozwiązań mniej ingerujących w konstytucyjne prawa skarżącego.
Trybunał Konstytucyjny postanowił ponadto umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie ze względu na niedopuszczalność merytorycznego rozpoznania. Skarga konstytucyjna nie spełniła bowiem w tym zakresie wymagań formalnych, o których stanowi art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz w art. 53 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym.
Przewodniczącą składu orzekającego była sędzia TK Julia Przyłębska, a sprawozdawcą - sędzia TK Michał Warciński.