Zarządzanie pomocą kierowaną do osób bezrobotnych K 53/16
Data: 6 VI 2018 godz.: 13.31
Brak odrębnego środka zaskarżenia od ustalonego dla bezrobotnego profilu pomocy nie narusza konstytucyjnego prawa do sądu oraz prawa do zaskarżenia decyzji wydanej w pierwszej instancji. Przekazanie do unormowania w rozporządzeniu „sposobu ustalania profilu pomocy” oraz „postępowania w ramach profili pomocy” stanowi pogwałcenie wymogu, że zasady i tryb gromadzenia informacji o jednostkach powinny być określone w ustawie. Nakaz uwzględnienia potrzeby „zwiększenia szans bezrobotnego na rynku pracy” przy wydawaniu tego rozporządzenia nie stanowi dostatecznej wytycznej do wydania aktu wykonawczego.
6 czerwca 2018 r. o godz. 11:30 Trybunał Konstytucyjny publicznie ogłosił orzeczenie w sprawie wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczącego zarządzania pomocą kierowaną do osób bezrobotnych.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:
1. Art. 33 ust. 2b ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w zakresie, w jakim nie przewiduje odrębnego środka zaskarżenia czynności ustalenia dla bezrobotnego profilu pomocy, jest zgodny z art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji RP.
2. Art. 34a ust. 3c ustawy powołanej w punkcie 1 jest niezgodny z art. 51 ust. 1 i 5 w związku z art. 31 ust. 3 oraz z art. 92 ust. 1 Konstytucji.
Przepis wymieniony w punkcie 2 traci moc obowiązującą z upływem 12 (dwunastu) miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw RP.
Trybunał umorzył postępowanie w pozostałym zakresie.
Orzeczenie zapadło jednogłośnie.
Oceniając zarzuty wobec art. 33 ust. 2b ustawy o promocji zatrudnienia, Trybunał Konstytucyjny przyjął, że z Konstytucji nie wynika bezwzględny obowiązek wprowadzenia przez ustawodawcę odrębnego środka zaskarżenia od ustalonego dla bezrobotnego profilu pomocy. Ustalenie profilu pomocy nie jest ani „sprawą” w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji ani też „orzeczeniem lub decyzją wydaną w pierwszej instancji” w rozumieniu art. 78 Konstytucji. Przepisy te nie odnoszą się do czynności materialno-technicznych, a taką czynnością jest pierwsza faza profilowania, tj. gromadzenie i dokumentowanie informacji o bezrobotnym. Druga faza tej czynności (tj. przeliczenie tych informacji na punkty i ustalenie na tej podstawie odpowiedniego profilu) stanowi jedynie kolejne przybliżenie do udzielenia konkretnej formy pomocy – wyklucza instrumenty nieuwzględnione w danym profilu, ale równocześnie nie otwiera drogi do bezwarunkowego żądania każdego ze środków w nim przewidzianych. Ustalenie profilu nie jest więc równoznaczne z ostatecznym władczym rozstrzygnięciem o prawach lub obowiązkach jednostek, a tylko stwarza warunki do wydania takich rozstrzygnięć.
Ponadto Trybunał Konstytucyjny wziął pod uwagę, że prawo do uzyskania, przez osoby pozostające bez pracy, pomocy urzędu pracy nie ma charakteru prawa konstytucyjnego, a zarzuty dotyczące przebiegu lub wyniku profilowania mogą być uwzględniane przez organy administracji i sądy administracyjne w ramach kontroli decyzji administracyjnych dotyczących bezrobotnego.
W rezultacie Trybunał uznał, że brak odrębnego środka zaskarżenia jest zgodny z Konstytucją. Ustawodawca w ramach przysługującej mu swobody regulacyjnej mógł przyznać pierwszeństwo efektywności i sprawności działania administracji kosztem prawa do kwestionowania wszystkich czynności poprzedzających wydanie konkretnych rozstrzygnięć dotyczących bezrobotnego. Miał prawo założyć, że wprowadzenie wyższego standardu ochrony praw bezrobotnego w postaci wielostopniowej zaskarżalności będzie powodowało znaczne przedłużenie postępowań w urzędach pracy i zwiększenie ich kosztów. Odroczenie w czasie kontroli profilowania do momentu wydania decyzji administracyjnych o pozbawieniu statusu bezrobotnego albo odmowie przyznania danych form pomocy wydaje się w tym kontekście rozwiązaniem racjonalnym i właściwie wyważającym interes indywidualny bezrobotnego oraz interes publiczny.
Badając konstytucyjność art. 34a ust. 3c ustawy o promocji zatrudnienia, Trybunał Konstytucyjny dokonał kontroli tego przepisu w dwóch aspektach i podzielił zastrzeżenia wnioskodawcy.
Po pierwsze, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że regulacja ta narusza wymóg ustawowej regulacji zasad i trybu zbierania informacji o jednostkach. Pozwala ona na uregulowanie w rozporządzeniu zakresu danych zbieranych w trakcie profilowania, a także sposobu ich pozyskiwania, przetwarzania, poprawiania i udostępniania. W rezultacie rzeczywistą podstawą udostępnienia przez bezrobotnego informacji urzędowi pracy nie jest ustawa, lecz rozporządzenie.
Po drugie, art. 34a ust. 3c ustawy o promocji zatrudnienia nie zawiera także dostatecznych wytycznych do wydania aktu wykonawczego w sprawie profilowania. Przepis ten nakazuje ministrowi uwzględnić potrzebę „zwiększenia szans bezrobotnego na rynku pracy”, ale nie wynikają z niego w praktyce żadne konkretne ograniczenia czy wskazówki co do treści rozporządzenia. Na jego podstawie nie da się na przykład rozstrzygnąć, jakie narzędzia i metody powinny być podstawą profilowania, jaki powinien być zakres i stopień szczegółowości zbierania informacji o bezrobotnych czy jaki kształt powinna mieć procedura postępowania z tymi danymi. Trybunał nie dostrzegł równocześnie możliwości rekonstrukcji wytycznych co do uregulowania w rozporządzeniu „sposobu ustalania profilu pomocy” oraz „postępowania w ramach profili pomocy” z innych przepisów ustawy o promocji zatrudnienia.
W rezultacie Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 34a ust. 3c ustawy o promocji zatrudnienia narusza Konstytucję na obydwu omówionych płaszczyznach.
Trybunał uznał, że odrębna ocena zarzutu naruszenia wyłączności ustawowej przez § 2 ust. 2 i 3 rozporządzenia w sprawie profilowania jest zbędna, ponieważ akt ten został wydany na podstawie niekonstytucyjnego upoważnienia ustawowego.
Trybunał Konstytucyjny odroczył utratę mocy obowiązującej przez art. 34a ust. 3c ustawy o promocji zatrudnienia o 12 miesięcy, mając na uwadze potrzebę zachowania ciągłości pomocy świadczonej bezrobotnym przez urzędy pracy.
Do czasu nowelizacji, co powinno nastąpić nie później niż w terminie wskazanym w sentencji wyroku Trybunału, obecnie obowiązujące przepisy ustawy o promocji zatrudnienia i rozporządzenia w sprawie profilowania mogą być nadal stosowane, a wydane na ich podstawie decyzje w sprawach indywidualnych pozostają w mocy.
Przy okazji rozpatrywania niniejszej sprawy Trybunał Konstytucyjny powziął istotne wątpliwości, czy obecnie obowiązujące przepisy w dostateczny sposób chronią dane osobowe bezrobotnych poddanych procedurze profilowania. Zostały one zasygnalizowane ustawodawcy w trybie art. 35 ust. 1 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w oddzielnym postanowieniu.
Przewodniczącym składu orzekającego był sędzia TK Zbigniew Jędrzejewski, sprawozdawcą - sędzia TK Leon Kieres.