Kodeks postępowania karnego K 8/17
Data: 24 VI 2019 godz.: 12.55
26 czerwca 2019 r. o godz. 12:00 Trybunał Konstytucyjny publicznie ogłosi orzeczenie w sprawie wniosku Prokuratora Generalnego dotyczącego kodeksu postępowania karnego.
Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie w sprawie zgodności:
1) art. 523 § 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego w zakresie, w jakim przepis ten dopuszcza możliwość wniesienia kasacji na niekorzyść oskarżonego w razie umorzenia postępowania z powodu zastosowania aktu łaski przez Prezydenta RP z art. 139 zdanie pierwsze w związku z art. 7 i art. 10 Konstytucji RP;
2) art. 521 § 1 powołanej w pkt 1 ustawy - Kodeks postępowania karnego w zakresie, w jakim przepis ten dopuszcza możliwość wniesienia kasacji na niekorzyść oskarżonego od każdego prawomocnego orzeczenia sądu w sytuacji, gdy w kasacji zakwestionowano prawidłowość zastosowania aktu łaski przez Prezydenta RP z art. 139 zdanie pierwsze w związku z art. 7 i art. 10 Konstytucji RP;
3) art. 529 powołanej w pkt 1 ustawy - Kodeks postępowania karnego rozumianego w ten sposób, że dopuszczalne jest wniesienie i rozpoznanie kasacji na niekorzyść oskarżonego w sytuacji, gdy w kasacji zakwestionowano prawidłowość zastosowania aktu łaski przez Prezydenta RP z art. 139 zdanie pierwsze w związku z art. 7 i art. 10 Konstytucji RP.
Prokurator Generalny (dalej PG lub Wnioskodawca) zakwestionował zgodność z Konstytucją trzech przepisów kodeksu postępowania karnego (dalej k.p.k.) regulujących możliwość wniesienia kasacji do Sądu Najwyższego na niekorzyść oskarżonego w sytuacji, w której wobec oskarżonego Prezydent RP skorzystał z prawa łaski.
Zgodnie z treścią zaskarżonego art. 523 § 3 k.p.k, „kasację na niekorzyść można wnieść jedynie w razie uniewinnienia oskarżonego albo umorzenia postępowania”. PG wskazuje, iż przepis ten jest niezgodny z art. 139 zdanie pierwsze w związku z art. 7 i art. 10 Konstytucji RP w zakresie, w jakim dopuszcza możliwość wniesienia kasacji na niekorzyść oskarżonego w razie umorzenia postępowania z powodu zastosowania aktu łaski przez Prezydenta. Przepis nie rozróżnia przyczyn umorzenia postępowania dopuszczając tym samym – wbrew przepisom Konstytucji – wniesienie skargi kasacyjnej z uwagi na umorzenie postępowania karnego spowodowane zastosowaniem aktu łaski. Tym samym – w ocenie Wnioskodawcy – pozwala poddać kontroli Sądu Najwyższego decyzję wydaną w tym zakresie przez najwyższego przedstawiciela Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 521 § 1 k.p.k. stanowi, iż Minister Sprawiedliwości – Prokurator Generalny, a także Rzecznik Praw Obywatelskich może wnieść kasację od każdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie. W ocenie Wnioskodawcy przepis jest niezgodny z art. 139 zdanie pierwsze w związku z art. 7 i art. 10 Konstytucji RP w zakresie, w jakim dopuszcza możliwość wniesienia kasacji na niekorzyść oskarżonego od każdego prawomocnego orzeczenia sądu w sytuacji, gdy w kasacji zakwestionowano prawidłowość aktu łaski przez Prezydenta RP.
Wskazując argumenty przemawiające na rzecz niekonstytucyjności obydwu przepisów w zaskarżonym zakresie PG twierdzi, że wykładnia art. 139 Konstytucji RP prowadzi do wniosku, zgodnie z którym w sytuacji, gdy akt łaski został zastosowany przez Prezydenta RP jeszcze przed prawomocnym skazaniem, sąd jest zobowiązany do zakończenia postępowania. W konsekwencji decyzja procesowa o umorzeniu postępowania nie może podlegać kontroli instancyjnej w jakimkolwiek trybie. Wniosek ten dotyczy również trybu nadzwyczajnego środka zaskarżenia, jakim jest kasacja. Prerogatywy Prezydenta RP w postaci prawa łaski nie może kontrolować żaden organ władzy publicznej, w tym organ władzy sądowniczej. Naruszenie art. 7 i 10 Konstytucji Wnioskodawca uzasadnia w ten sposób, że z przytoczonych przepisów wynika zakaz domniemania kompetencji przez organy władzy publicznej, w szczególności wtedy, gdy realizacja domniemanej kompetencji pozostawałaby w wyraźnej sprzeczności ze szczegółowym przepisem Konstytucji, w tym wypadku z art. 139.
Z kolei trzeci z zakwestionowanych przepisów – art. 529 k.p.k. stanowi, że wniesieniu i rozpoznaniu kasacji na korzyść oskarżonego nie stoi na przeszkodzie wykonanie kary, zatarcie skazania, akt łaski ani też okoliczność wyłączająca ściganie lub uzasadniająca zawieszenie postępowania. Wnioskodawca podnosi, iż wskazany przepis, rozumiany w ten sposób, że dopuszczalne jest wniesienie i rozpoznanie kasacji na niekorzyść oskarżonego w sytuacji, gdy w kasacji zakwestionowano prawidłowość zastosowania aktu łaski przez Prezydenta RP, jest niezgodny z art. 139 zdanie pierwsze w związku z art. 7 i art. 10 Konstytucji RP. Wnioskodawca stwierdza, że literalna treść zakwestionowanego przepisu jest zgodna z Konstytucją. Problem konstytucyjny pojawia się dopiero w związku z wykładnią tego przepisu, która nadaje mu określoną zawartość normatywną, budzącą zastrzeżenia natury konstytucyjnej. Norma prawna określona granicami zaskarżenia przepisu została, w ocenie Wnioskodawcy, ukształtowana w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Z kolei orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego dopuszcza kontrolę konstytucyjności faktycznej treści normatywnej przepisu ukształtowanej przez Sąd Najwyższy, zwłaszcza w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego. Tak ukształtowana norma prowadzi do powstania możliwości kontroli prerogatywy Prezydenta RP naruszając wskazane konstytucyjne wzorce kontroli z powodów scharakteryzowanych w trakcie uzasadnienia niekonstytucyjności dwóch poprzednich przepisów k.p.k. wymienionych przez wnioskodawcę.
Przewodniczącym składu orzekającego będzie sędzia TK Michał Warciński, sprawozdawcą będzie sędzia TK Zbigniew Jędrzejewski.