Określenie ustalenia podstawy wynagrodzenia zasadniczego sędziego na rok 2023 K 1/23
Data: 1 IX 2023 godz.: 8.17
8 listopada 2023 r. o godz. 11:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna sprawę połączonych wniosków Pierwszego Prezesa Sądu, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz Krajowej Rady Sądownictwa dotyczącą określenia sposobu ustalenia podstawy wynagrodzenia zasadniczego sędziego na rok 2023.
Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek o stwierdzenie, że art. 8 i art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz. U. z 2022 r., poz. 2666) są niezgodne z:
a) art. 178 ust. 2 w zw. z art. 178 ust. 1 oraz art. 173 i art. 10 ust. 1 Konstytucji RP przez to, że naruszają gwarancję zapewnienia sędziom wynagrodzenia na poziomie odpowiadającym godności sprawowanego przez nich urzędu oraz zakresowi ich obowiązków, a tym samym naruszają gwarancję niezawisłości sędziowskiej stanowiącej warunek niezależnego wykonywania funkcji władzy sądowniczej;
b) art. 2 w zw. z art. 178 ust. 2 Konstytucji RP w zakresie, w jakim naruszają zasadę ochrony praw nabytych oraz zaufania do państwa i stanowionego prawa polegającą na zastosowaniu arbitralnego sposobu wyznaczania podstawy wynagrodzeń sędziowskich w 2023 r.;
c) art. 31 ust. 3 w zw. z art. 178 ust. 2 Konstytucji RP w zakresie, w jakim naruszają prawo sędziów do wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi obowiązków rozumiane jako podmiotowe prawo do ustalania wynagrodzenia na podstawie obiektywnych kryteriów, niezależnych od arbitralnej decyzji władzy ustawodawczej.
Wnioskodawcy w złożonych wnioskach przedstawiają, co do zasady, zbieżne stanowiska w zakresie sposobu ustalenia podstawy wynagrodzenia zasadniczego sędziego na rok 2023.
Pierwsza Prezes Sądu Najwyższego (dalej: PPSN) wskazuje, że zaskarżone przepisy naruszają art. 178 ust. Konstytucji RP, ponieważ opierają model kształtowania wynagrodzeń sędziowskich na uznaniowym - w danym roku - określeniu podstawy tego wynagrodzenia, co oznacza całkowite uzależnienie władzy sądowniczej od pozostałych władz, w tym zwłaszcza od władzy ustawodawczej. Wynikający z ustawy okołobudżetowej 2023 mechanizm kształtowania wysokości wynagrodzeń sędziów, stanowi powrót do sytuacji, w której ustawodawca, w sposób jednostronny i arbitralny decyduje o wysokości wynagrodzenia sędziego. Zdaniem PPSN w ten sposób zrywa się całkowicie z obowiązującym dotychczas paradygmatem powiązania wysokości wynagrodzeń sędziów ze wskaźnikiem przeciętnego wynagrodzenia. Tym samym, wynagrodzenie sędziów nie zależy już od obiektywnych kryteriów i wskaźników ekonomicznych, ale od uznaniowej decyzji władzy ustawodawczej. To z kolei stanowi – jak podaje PPSN – wyraz ingerencji w zasadę niezawisłości sędziowskiej (art. 178 ust. 1 Konstytucji RP) i niezależności sądów stanowiących władzę odrębną i niezależną od innych władz (art. 173 Konstytucji RP).
Podobne stanowisko zajmuje w złożonym wniosku Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego (dalej: PNSA) wskazując, że art. 8 i art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 naruszają art. 178 ust. 1 Konstytucji RP, ponieważ opierają model kształtowania wynagrodzeń sędziowskich na uznaniowym - w danym roku - określeniu podstawy tego wynagrodzenia, co oznacza całkowite uzależnienie władzy sądowniczej od pozostałych władz, w tym zwłaszcza od władzy ustawodawczej. Wynikający z kwestionowanej ustawy mechanizm kształtowania wysokości wynagrodzeń sędziów, stanowi powrót do sytuacji, w której ustawodawca, w sposób jednostronny i arbitralny decyduje o wysokości wynagrodzenia sędziego. Zdaniem PNSA w ten sposób zrywa się z powiązaniem wysokości wynagrodzeń sędziów ze wskaźnikiem przeciętnego wynagrodzenia, przez co wynagrodzenie sędziów nie zależy już od obiektywnych kryteriów i wskaźników ekonomicznych, ale od uznaniowej decyzji władzy ustawodawczej. To z kolei stanowi – jak podaje PNSA– wyraz ingerencji w zasadę niezawisłości sędziowskiej (art. 178 ust. 1 Konstytucji RP) i niezależności sądów stanowiących władzę odrębną i niezależną od innych władz (art. 173 Konstytucji RP).
Z kolei w ocenie Krajowej Rady Sądownictwa (dalej: KRS) „przejście do systemu arbitralnego (politycznego) kształtowania systemu wynagrodzeń sędziów przez wskazanie kwoty 7,8 % wzrostu” stanowi naruszenie gwarancji niezawisłości, zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającej z art. 2 Konstytucji RP oraz zasady ochrony praw nabytych art. 64 ust. i 1 2 Konstytucji RP. Zdaniem KRS rozwiązanie takie utrwala się systemowo i traci charakter wyjątkowości, a co za tym idzie nie jest zgodne z przyjętymi wzorcami kontroli i w sposób rażący łamie dyrektywy wskazane przez Trybunał Konstytucyjny w przywołanym orzeczeniu w sprawie o sygn. K 1/12.
KRS, podobnie jak pozostali wnioskodawcy, podnosi, że zaskarżone przepisy art. 7, 8 i 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 jednoznacznie dotyczą niezawisłości sędziów, której gwarancją o charakterze materialnym jest zasada zapewnienia sędziom wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków (art. 178 ust. 2 Konstytucji RP).
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Bartłomiej Sochański - przewodniczący, sędzia TK Rafał Wojciechowski - sprawozdawca, sędzia TK Stanisław Piotrowicz, sędzia TK Piotr Pszczółkowski, sędzia TK Michał Warciński.