Komunikat po Drukuj

Ustanie przyczyn uchybiania terminu do wniesienia skargi kasacyjnej. SK 17/12

Data: 25 VII 2013 godz.: 0.00

Zaskarżone przepisy prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi nie naruszają wymagań określonych w konstytucji, jeżeli będą rozumiane w sposób wskazany w sentencji wyroku TK.

21 maja i 25 lipca 2013 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznawał połączone skargi konstytucyjne M. N. oraz  M. P. dotyczące terminu do wniesienia skargi kasacyjnej oraz skutków jego niedotrzymania w przypadku wystąpienia przez stronę postępowania o przyznanie prawa pomocy przez ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika.

W wyroku z 25 lipca 2013 roku Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 87 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi rozumiany w ten sposób, że - w sytuacji niedochowania terminu do wniesienia skargi kasacyjnej, o którym mowa w art. 177 § 1 tej ustawy, na skutek wystąpienia o przyznanie prawa pomocy w postaci ustanowienia adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego - przyczyna uchybienia terminu do wniesienia skargi kasacyjnej ustaje z dniem, w którym powiadomiony o ustanowieniu pełnomocnik ma możliwość sporządzenia i wniesienia skargi kasacyjnej, jest zgodny z art. 45 ust. 1 i art. 78 konstytucji. W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.

Problem konstytucyjny podniesiony w skargach konstytucyjnych był następstwem przyjętej przez sądy administracyjne orzekające w sprawach skarżących wykładni zakwestionowanych w skargach art. 86 § 1, art. 87 § 1 i 4, art. 88 oraz art. 177 § 1 i art. 178 prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnym (dalej: p.p.s.a.) Sądy przyjęły, że w przypadku ustanowienia pełnomocnika z urzędu po upływie określonego w art. 177 § 1 p.p.s.a 30-dniowego terminu do wniesienia skargi kasacyjnej, przyczyna uchybienia temu terminowi ustaje już z chwilą ustanowienia pełnomocnika z urzędu, i od tak określonego dnia ustania przyczyny uchybienia terminu pełnomocnik ma siedem dni na wystąpienie z wnioskiem o przywrócenie terminu i sporządzenie skargi kasacyjnej. Trybunał Konstytucyjny wziął pod uwagę, że norma prawna o takiej treści, która stała się podstawą rozstrzygnięć w sprawach skarżących, nie jest jedyną wyinterpretowywaną z zaskarżonych przepisów i przyjmowaną w orzecznictwie sądów administracyjnych. Zgodnie bowiem z odmiennym stanowiskiem w wypadku ustanowienia pełnomocnika z urzędu dniem, w którym ustała przyczyna uchybienia terminu do wniesienia skargi kasacyjnej  jest dzień, w którym pełnomocnik miał rzeczywistą możliwość wniesienia skargi kasacyjnej po zapoznaniu się z aktami sprawy, nie później jednak niż dzień upływu 30 dni od dnia zawiadomienia go o wyznaczeniu do występowania w sprawie.

Trybunał Konstytucyjny wskazał, że nadawanie art. 87 § 1 p.p.s.a (i pozostającym z nim w związku pozostałym przepisom wskazanym w skargach konstytucyjnych) takiej treści, jaką nadały mu sądy orzekające w sprawach skarżących, powoduje nadmierne i nieuzasadnione skrócenie terminu do sporządzenia i wniesienia skargi kasacyjnej przez ograniczenie go do siedmiu dni. Utrudnia to, czy wręcz uniemożliwia, realizację prawa strony reprezentowanej przez pełnomocnika z urzędu do kontroli przez sąd drugiej instancji zapadłego w jej sprawie orzeczenia sądu pierwszej instancji. Jest to nieakceptowalne na gruncie takich konstytucyjnych wartości jak rzetelna procedura oraz sprawiedliwość proceduralna. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że wad takich jest pozbawiony inny rezultat interpretacyjny tych samych przepisów p.p.s.a, taki mianowicie, że przyczyna uchybienia terminu do wniesienia skargi kasacyjnej ustaje z dniem, w którym powiadomiony o ustanowieniu pełnomocnik ma realną możliwość sporządzenia i wniesienia skargi kasacyjnej, i od tej chwili - zgodnie z art. 87 § 1 p.p.s.a - pismo z wnioskiem o przywrócenie terminu powinno być wniesione do sądu w ciągu siedmiu dni. Czas na złożenie skargi kasacyjnej nie może być jednak dłuższy niż 30 dni liczone od dnia powiadomienia pełnomocnika o jego ustanowieniu. Norma prawna o takiej treści nie narusza prawa strony reprezentowanej przez pełnomocnika z urzędu do rzetelnej procedury i do zaskarżenia orzeczeń wydanych w pierwszej instancji, a przeciwnie podmiotowi zmuszonemu do korzystania z prawa pomocy gwarantuje efektywnie czynienie użytku z prawa do wniesienia skargi kasacyjnej. Trybunał Konstytucyjny rozstrzygnął zatem, że zakwestionowane w skargach konstytucyjnych przepisy p.p.s.a. nie naruszają wymagań określonych w art. 45 ust. 1 i art. 78 konstytucji, jeżeli będą rozumiane w sposób wskazany w sentencji wyroku.

Trybunał Konstytucyjny zauważył, że problem konstytucyjny, który ujawnił się w rozpoznawanej sprawie ma swe źródło w braku dostrzeżenia przez ustawodawcę konieczności szczególnego unormowania relacji dwóch instytucji: biegu terminu do wniesienia skargi kasacyjnej i procedury przyznania stronie prawa pomocy. Sejm i Prokurator Generalny zasugerowali w swych stanowiskach wprowadzenie instytucji zawieszenia biegu terminu do wniesienia skargi kasacyjnej na czas trwania procedury wyznaczania pełnomocnika z urzędu. Trybunał podkreślił, że prawodawca powinien wnikliwe rozważyć takie rozwiązanie. Pozwoliłoby ono uczynić zadość wymaganiom równej pozycji procesowej stron postępowania sądowoadministracyjnego mających prawo wystąpienia ze skargą kasacyjną. Trybunał zaznaczył przy tym, że sprawą ustawodawcy jest także rozważenie co najmniej dwóch jeszcze spraw: po pierwsze, czy instytucje kasacji w poszczególnych procedurach są w pewnych aspektach na tyle do siebie podobne, by jednolicie unormować w nich bieg terminów do wniesienia tego środka odwoławczego w przypadku ubiegania się przez stronę postępowania o wyznaczenie pełnomocnika z urzędu, po drugie, sytuacji, w której pełnomocnik odmawia złożenia wniosku o przywrócenie terminu do złożenia skargi kasacyjnej (odmawia sporządzenia skargi kasacyjnej ze względu na brak podstaw lub jej niedopuszczalność). Trybunał podkreślił, że kompleksowe unormowanie tych kwestii pozostaje jednak w gestii prawodawcy.

Rozprawie  przewodniczył wiceprezes TK Stanisław Biernat, sprawozdawcą była sędzia TK Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.