Komunikat po Drukuj

Nałożenie na komorników sądowych obowiązku zapłaty podatku od dostawy, dokonywanej w trybie egzekucji, towarów będących własnością dłużnika P 44/07

Data: 4 XI 2010 godz.: 0.00

Kwestionowany przepis w zakresie, w jakim nakłada na komorników sądowych obowiązki płatnika podatku od dokonywanej w trybie egzekucji dostawy towarów, polegającej na sprzedaży nieruchomości będącej własnością dłużnika, jest zgodny z  konstytucją.

4 listopada 2010 r. o godz. 9.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu dotyczące nałożenia na komorników sądowych obowiązku zapłaty podatku od dostawy, dokonywanej w trybie egzekucji, towarów będących własnością dłużnika.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 18 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług w zakresie, w jakim nakłada na komorników sądowych obowiązki płatnika podatku od dokonywanej w trybie egzekucji dostawy towarów, polegającej na sprzedaży nieruchomości będącej własnością dłużnika, jest zgodny z art. 2 konstytucji.

Znaczny zakres rozbieżności poglądów na tle art. 18 ustawy o VAT dotyczących uznania komornika sądowego za płatnika podatku od towarów i usług w przypadku egzekucji z nieruchomości oraz związanych z możliwością określenia sposobu wykonania przez komornika obowiązku płatnika występujący w orzecznictwie skłonił Trybunał Konstytucyjny do zajęcia merytorycznego stanowiska w niniejszej sprawie. Niejednolita linia orzecznictwa sądowego i administracyjnego nie pozwala bowiem jednostkom przewidywać skutków podejmowanych przez nie działań, nie służy budowaniu zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, a przez to wzmacnianiu realizacji zasady państwa prawnego.

Zdaniem sądu pytającego, kwestionowany przepis narusza zasadę demokratycznego państwa prawnego poprzez naruszenie zasady przyzwoitej legislacji (brak dostatecznej określoności przepisu), zasady zaufania do państwa i stanowionego przezeń prawa oraz sprawiedliwości społecznej. Jednak w ocenie TK, treść art. 18 ustawy o VAT nie zawiera sformułowań, które wywoływałyby wątpliwości interpretacyjne. Przepis ten jasno określa w szczególności to, że komornik sądowy jest płatnikiem podatku od dostawy dokonanej w wyniku prowadzenia określonego rodzaju egzekucji, ilekroć podejmuje on czynności egzekucyjne. Przy czym brak jest jednoznacznego wymogu, aby komornik jako przyszły płatnik, dokonywał - w trakcie prowadzenia określonego rodzaju egzekucji - czynności, której bezpośrednim skutkiem jest przeniesienie prawa własności określonego towaru.

Istotne znaczenie dla podjęcia rozstrzygnięcia o zgodności kwestionowanego przepisu z konstytucją miała obserwacja praktyki związanej z realizacją przez komorników sądowych obowiązków płatnika podatku od towarów i usług. Dowodzi ona jednoznacznie, że komornik ma prawną i faktyczną możliwość wykonania nałożonego na niego obowiązku. Wskazuje na to Sąd Najwyższy w uchwale z 15 grudnia 2006 r. (sygn. akt III CZP 115/06) stwierdzając przede wszystkim, że skoro ustawa o VAT stanowi, że podatkowi od towarów i usług podlega sprzedaż dokonana w wyniku egzekucji i płatnikiem tego podatku jest komornik, przepisy kodeksu postępowania cywilnego dotyczące egzekucji należy wykładać tak, aby zapewnić wykonanie przepisów tej ustawy. Prowadzenie egzekucji z nieruchomości należy do komornika (art. 921 § 1 k.p.c.), a tylko niektóre czynności, określone w ustawie, podejmuje sąd, co wymusza odpowiednie współdziałanie tych organów. Komornik ma obowiązek umożliwienia wykonania obowiązków należących do sądu, a sąd  jako organ egzekucyjny powinien umożliwić wykonanie obowiązków, które spoczywają na komorniku.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, nie ma sprzeczności między art. 18 ustawy o VAT a unormowaniem wynikającym z kodeksu postępowania cywilnego. Potwierdził to również Sąd Najwyższy w wyżej wskazanej uchwale wywodząc, że podatek od towarów i usług nie może być uznany za należność, którą uwzględnia się w planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji jako przypadającą wierzycielowi egzekwującemu lub innemu uczestnikowi podziału (art. 1024 pkt 2 i 3 w związku z art. 1025 § 1 pkt 2-10 k.p.c.). Skarb Państwa bowiem będący wierzycielem tej należności podatkowej  nigdy nie jest wierzycielem egzekwującym tę należność w postępowaniu, w którym sporządza się plan podziału ani nie jest innym podmiotem mogącym uczestniczyć w podziale sumy uzyskanej z egzekucji w tym postępowaniu (art. 1036 k.p.c.). Jest tak nawet wówczas, gdy Skarb Państwa jest wierzycielem egzekwującym inną przysługującą mu należność (także podatkową) lub uczestniczy w podziale sumy uzyskanej z nieruchomości z tytułu innej przysługującej mu należności (także podatkowej). Nie wchodzi zatem w grę uwzględnienie podatku od towarów i usług w planie podziału sumy uzyskanej przez egzekucję z nieruchomości jako należności, których dotyczy art. 1025 § 1 pkt 7 k.p.c. Tak więc w przypadku, gdy sprzedaż nieruchomości w trybie egzekucji podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, suma ulegająca podziałowi, którą wymienia się w planie podziału, powinna być pomniejszona o podatek od towarów i usług. Obowiązek podatkowy następuje w związku z faktem zbycia tej nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym, a zatem kwota podatku jako określona dopiero w związku ze sprzedażą nie należy do tych, które urząd skarbowy powinien zgłosić najpóźniej w terminie licytacji (por. art. 954 pkt 2 k.p.c.), jak również nie jest objęta należnością wymienioną w art. 1025 k.p.c. W związku z tym, podatek od towarów i usług nie może być objęty planem podziału i zaspokajany w kolejności, według zasad przewidzianych w art. 1025 i art. 1024 k.p.c.;

Na faktyczną możliwość wykonania przez komorników sądowych obowiązku płatnika podatku od towarów i usług wskazują dodatkowo dane statystyczne przedstawione na wezwanie Trybunału Konstytucyjnego przez Ministra Finansów. Podstaw do stwierdzenia istnienia takiej możliwości dostarczają wyniki badań dotyczących okresu od 2006 r. do chwili obecnej, przeprowadzonych przez izby skarbowe: w Bydgoszczy, w Łodzi, w Katowicach, w Rzeszowie, we Wrocławiu i w Zielonej Górze na próbie obejmującej po pięciu komorników na terenie każdej izby, którzy najczęściej byli obowiązani do realizowania obowiązków płatnika. Z tych danych wynika, że komornicy w przeważającej większości dobrowolnie wykonali obowiązki płatnika podatku od towarów i usług od dokonywanej w trybie egzekucji dostawy nieruchomości będącej własnością dłużnika - podatnikiem tego podatku;

Trybunał Konstytucyjny podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko zaprezentowane m.in. w wyroku K 16/07, zgodnie z którym niejasność przepisu może uzasadniać stwierdzenie jego niezgodności z konstytucją, o ile jest tak daleko posunięta, że wynikających z niej rozbieżności nie da się usunąć za pomocą zwyczajnych środków mających na celu wyeliminowanie niejednolitości w stosowaniu prawa.

  Rozprawie przewodniczyła sędzia TK Teresa Liszcz, a sprawozdawcą był sędzia TK Zbigniew Cieślak.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.