Zaliczka alimentacyjna P 18/06
Data: 23 VI 2008 godz.: 0.00
23 czerwca 2008 r. o godz. 10.00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna połączone pytania prawne wojewódzkich sądów administracyjnych w Łodzi, Bydgoszczy i Gdańsku dotyczące zaliczki alimentacyjnej.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności:
- art. 2 pkt 5 lit. a i art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 roku o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej oraz art. 3 pkt 17 ustawy z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych, w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 22 kwietnia 2005 roku z art.18, art. 32 ust. 1, art. 71 ust. 1 Konstytucji oraz z art. 27 Konwencji o prawach dziecka przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 roku;
- art. 2 pkt 5 lit. a w związku z art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 roku w zakresie w jakim pozbawia prawa do zaliczki alimentacyjnej osoby, które wychowywane są przez panny, kawalerów, wdowy, wdowców, osoby pozostające w separacji orzeczonej prawomocnym wyrokiem sądu lub osoby rozwiedzione, wychowujące co najmniej jedno inne dziecko wspólnie z jego rodzicem z art. 18, art. 32 ust. 1, art. 71 ust. 1 Konstytucji oraz z art. 27 Konwencji o prawach dziecka przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 roku.
Agnieszka J., osoba rozwiedziona, wystąpiła o przyznanie zaliczki alimentacyjnej na jedno z dwojga dzieci, ponieważ egzekucja alimentów okazała się bezskuteczna. Przepisy ustawy o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz o zaliczce alimentacyjnej stanowią, że do świadczenia alimentacyjnego, którego egzekucja jest bezskuteczna, jest uprawnione dziecko wychowywane przez osobę samotną w rozumieniu przepisów o świadczeniach rodzinnych. Organy administracji publicznej obu instancji odmówiły przyznania zaliczki. Uznały, iż skarżąca nie może być uznana za osobę samotnie wychowującą dziecko, skoro zamieszkuje z konkubentem, ojcem drugiego dziecka. Zgodnie z definicją osoba samotnie wychowująca dziecko to: panna, kawaler, osoba pozostająca w separacji orzeczonej prawomocnym wyrokiem sądu, osoba rozwiedziona, wdowa lub wdowiec, jeżeli wspólnie nie wychowuje dziecka z ojcem lub matką dziecka. Zaliczka alimentacyjna przysługuje wówczas, gdy dziecko jest wychowywane przez osobę samotną (przy czym samotność definiowana jest przez stan cywilny rodzica dziecka), a ponadto gdy osoba ta nie wychowuje wspólnie co najmniej jednego dziecka z jego rodzicem. W myśl takiej definicji Agnieszka J. nie jest osobą samotnie wychowującą dziecko. Oznacza to, że nie jest możliwe przyznanie jej zaliczki alimentacyjnej na dziecko, które nie jest wspólnym dzieckiem skarżącej oraz jej konkubenta. Agnieszka J. wniosła skargę do sądu. W skardze wskazała, że nie wnosi o świadczenie dla samotnej matki, ale o świadczenie dla dziecka. Ponadto nie rozumie dlaczego fakt, iż zamieszkuje z konkubentem, który nie jest ojcem jednego z jej dzieci, miałby pozbawić to dziecko świadczenia w postaci zaliczki alimentacyjnej. W podobnej sytuacji jak Agnieszka J. znalazły się skarżące Teresa B. i Bożena B.-J. Wojewódzkie sądy administracyjne rozpatrujące skargi wyżej wymienionych osób powzięły wątpliwości, ponieważ pomoc materialna wypłacana ze środków publicznych nie została przewidziana dla tych rodzin, które powstały w wyniku zawarcia związku małżeńskiego przez rodzica uprzednio rozwiedzionego lub nie pozostającego w związku małżeńskim. Zdaniem sądów zróżnicowanie sytuacji osób uprawnionych do uzyskania świadczenia z uwagi na to, czy wychowujący osobę uprawnioną do świadczenia alimentacyjnego rodzic pozostaje, czy też nie w nowym związku formalnym, i w tym związku wychowuje co najmniej jedno inne dziecko wspólnie z jego rodzicem, narusza zasadę równości wobec prawa. Regulacja ta pozostaje także w sprzeczności z zasadą szczególnej ochrony rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej oraz z obowiązkiem państwa wspomagania rodziców w realizacji prawa dziecka do odpowiedniego poziomu życia. Osoba uprawniona do uzyskania świadczenia alimentacyjnego, w sytuacji bezskuteczności egzekucji skierowanej do ojca, pozbawiona bowiem zostaje możliwości uzyskania świadczenia w formie zaliczki alimentacyjnej z funduszy publicznych. Ponadto pomoc udzielana przez państwo została ustalona według takich kryteriów, które wręcz zniechęcają rodzica do działań zapewniających dziecku odpowiedni poziom życia, m.innymi poprzez zawiązanie nowej rodziny.
Rozprawie będzie przewodniczył Prezes TK Jerzy Stępień, a sprawozdawcą będzie sędzia TK Wojciech Hermeliński.