Zmiana przepisów dotyczących służby wywiadu i kontrwywiadu wojskowego. Kp 2/08
Data: 19 XI 2008 godz.: 0.00
19 listopada 2008 r. o godz. 11.15 Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpozna wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej dotyczący zmiany przepisów ustawy o służbie wywiadu i kontrwywiadu wojskowego.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności:
- art. 1 pkt 1 w części dotyczącej dodanego art. 65b w związku z art.2 ustawy z dnia 25 lipca 2008 roku o zmianie ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego oraz ustawę o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego - z art. 2 Konstytucji w zakresie, w jakim z mocą wsteczną przyznaje żołnierzom zawodowym, o których mowa w art. 65a, wykonującym obowiązki służbowe w Służbie Kontrwywiadu Wojskowego i Służbie Wywiadu Wojskowego uprawnienia określone w rozdziale 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2006 roku o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego;
- art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 lipca 2008 roku z art. 32 ust. 1 Konstytucji w zakresie, w jakim różnicuje sytuację prawną żołnierzy zawodowych oraz pracowników Wojskowych Służb Informacyjnych w postępowaniu o mianowanie, wyznaczenie na stanowiska służbowe oraz zatrudnienie w Służbie Kontrwywiadu Wojskowego lub Służbie Wywiadu Wojskowego oraz z art. 2 Konstytucji w zakresie, w jakim narusza zasadę zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz zasadę określoności przepisów prawa.
Komisja weryfikacyjna, której działalność została zakończona 30 czerwca 2008 r. nie rozpatrzyła i nie zakończyła analizy oświadczeń złożonych przez żołnierzy i pracowników Wojskowych Służb Informacyjnych. Przygotowany przez rząd projekt zmiany ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego oraz ustawę o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz służby Wywiadu Wojskowego regulował kwestię żołnierzy zawodowych zniesionych Wojskowych Służb Informacyjnych, nie zweryfikowanych przez komisję weryfikacyjną. Sejm 25 lipca 2008 r. uchwalił zaproponowane przez rząd zmiany. Zdaniem Prezydenta RP przyjęta przez Sejm nowelizacja powoduje poważne wątpliwości prawno-konstytucyjne dotyczące zróżnicowania sytuacji prawnej osób, które w 2006 r. poddały się procedurze weryfikacyjnej w celu wyjaśnienia wątpliwości dotyczących ewentualnych nieprawidłowości związanych ze służbą lub pracą tych osób w WSI. Wątpliwości takie odnoszą się również do przyznania z mocą wsteczną osobom niebędącym funkcjonariuszami SKW lub SWW, uprawnień pozwalających na głęboką ingerencję w wolności i prawa jednostki.
Przepis ustawy uchwalonej 25 lipca 2008 r. stanowi, iż ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia z mocą od dnia 1 lipca 2008 r. Kwestia ta ma znaczenie w szczególności w kontekście zakwestionowanego przez Prezydenta RP art. 1 pkt 1 w części dotyczącej dodanego art. 65b nowelizowanej ustawy. W myśl tego przepisu żołnierze zawodowi, którzy pełnili służbę w WSI, wykonujący obowiązki służbowe w SKW i SWW posiadają uprawnienia i podlegają obowiązkom określonym w rozdziale 3 ustawy z 9 czerwca 2006 r. o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego. Zgodnie z rozdziałem 3 cytowanej ustawy osoby uprawnione przy wykonywaniu czynności operacyjno-rozpoznawczych mają prawo: żądania pomocy od przedsiębiorców, obserwowania i rejestrowania przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych oraz dźwięku. Przysługuje im również prawo użycia broni oraz występowania o wszelkie dane osobowe na podstawie imiennego upoważnienia wydanego przez szefa właściwej służby. Przepis ten, według projektodawcy, ma zapewnić legalność działania tych żołnierzy podczas wykonywania obowiązków służbowych i efektywne wykorzystanie w działaniach obu służb specjalnych, w tym działaniach operacyjnych, osób wykonujących w tych instytucjach obowiązki służbowe. W opinii Prezydenta RP w trakcie prac parlamentarnych nie wskazano argumentów przemawiających za koniecznością nadania retroaktywnego charakteru regulacji przyznającej żołnierzom zawodowym pełniącym służbę w WSI, wykonującym zadania służbowe w SKW i SWW, uprawnień przysługujących funkcjonariuszom tych służb. Tak szeroko określony katalog uprawnień pozwalający na ingerencję w konstytucyjne wolności i prawa jednostki nie powinien być rozszerzany, z mocą wsteczną, na osoby nie będące funkcjonariuszami SKW i SWW. Przyjęte rozwiązanie budzi wątpliwości w świetle konstytucyjnej zasady nie działania prawa wstecz.
Zaskarżony przepis art. 1 pkt 2 nowelizowanej ustawy określa warunki mianowania na funkcjonariuszy SKW albo SWW, wyznaczania na stanowisko służbowe w SKW albo SWW oraz zatrudnienia w SKW albo SWW żołnierzy zawodowych oraz pracowników WSI. Zgodnie z kwestionowanym przepisem przyjęcie do służby lub pracy w SKW oraz SWW następuje po zapoznaniu się ze stanowiskiem komisji weryfikacyjnej, w przypadku gdy zostało ono sporządzone. W opinii Prezydenta RP taka regulacja oznacza odstąpienie od obowiązujących obecnie standardów w zakresie warunków jakie muszą być spełnione, w przypadku gdy o podjęcie służby lub pracy w SKW oraz SWW ubiegają się żołnierze zawodowi i pracownicy WSI. Przyjęte przez ustawodawcę rozwiązanie prawne narusza konstytucyjną zasadę równości i doprowadza do dyskryminacji na gruncie prawa karnego. W stanie prawnym wprowadzonym nowelizacją z 25 lipca 2008 r. osoby, których oświadczenia i wyjaśnienia nie zostały poddane ocenie co do ich zgodności z prawdą, unikają odpowiedzialności karnej za podanie w nich nieprawdy, bowiem nie ma ustawowych rozwiązań instytucjonalnych umożliwiających dokonanie takiej oceny. Zmiana przepisów w sposób radykalny pogorszyła sytuację tych żołnierzy i pracowników WSI, którzy już zostali ocenieni przez komisję weryfikacyjną. Oświadczenia weryfikacyjne, jak również akta postępowania weryfikacyjnego tych osób mogą mieć decydujący wpływ na decyzje szefa SKW lub SWW o mianowaniu, wyznaczaniu na stanowiska lub zatrudnieniu tych osób. Natomiast osoby, wobec których proces weryfikacji nie zakończył się mogą zostać przyjęte do służby lub pracy pomimo tego, że okoliczności ich służby lub pracy w WSI nie zostały wyjaśnione. W opinii Prezydenta RP ustawodawca winien całkowicie zrezygnować z przeprowadzenia procesu weryfikacji - w takiej sytuacji stanowiska komisji należałoby uznać za niebyłe, a Szef SKW i SWW nie mógłby ich brać pod uwagę przy procesie rekrutacji, nie miałby też prawa wglądu w akta postępowania weryfikacyjnego, w których ujawniono czyny tych żołnierzy lub pracowników - bądź też winien zdecydować o dokończeniu procesu weryfikacji. W opinii Prezydenta RP zaskarżony art. 1 pkt 2 budzi także wątpliwości co do zgodności z konstytucyjną zasadą zaufania obywateli do państwa i stanowionego prawa. Treść normatywna przepisu przesądzając o zniesieniu warunku mianowania, wyznaczania na stanowiska służbowe oraz zatrudniania w SKW i SWW, jakim było zapoznanie się ze stanowiskiem komisji weryfikacyjnej, poprzez odstąpienie od obligatoryjności zapoznania się z takim stanowiskiem, zamyka drogę do otrzymania stanowiska komisji przez żołnierzy zawodowych i pracowników WSI. Ze względów osobistych i zawodowych dla tej kategorii osób ważne jest uzyskanie dokumentu potwierdzającego fakt poddania się weryfikacji oraz pozytywnego jej zakończenia. Zaskarżony przepis narusza konstytucję również poprzez wprowadzenie nowych norm prawnych tworzących regulacje niespójne i niekonkretne.
Rozprawie będzie przewodniczył prezes TK Bohdan Zdziennicki, a sprawozdawcami będą sędziowie TK Wojciech Hermeliński i Adam Jamróz.