System informacji w ochronie zdrowia; przyznanie ministrowi właściwemu do spraw zdrowia kompetencji do tworzenia rejestrów danych na podstawie rozporządzenia. K 33/13
Data: 4 VII 2014 godz.: 8.38
15 lipca 2014 r. o godz. 13:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący systemu informacji w ochronie zdrowia oraz przyznania ministrowi właściwemu do spraw zdrowia kompetencji do tworzenia rejestrów danych na podstawie rozporządzenia.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności art. 20 ust. 1 w związku z art. 19 ust. 1 ustawy z 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia z art. 47 oraz art. 51 ust. 1, 2 i 5 w związku z art. 31 ust. 3 oraz z art. 92 ust. 1 konstytucji.
Zakwestionowane przepisy stanowią upoważnienie ustawowe dla ministra zdrowia do wydania, tworzenia i prowadzenia lub tworzenia i zlecania prowadzenia rejestrów medycznych stanowiących uporządkowany zbiór danych i informacji o zachorowaniach, chorobach, stanie zdrowia, metodach leczenia, diagnozowania, monitorowania postępów w leczeniu oraz zagrożeniach związanych z występowaniem niektórych chorób. Minister zdrowia może to robić w celu monitorowania zapotrzebowania na świadczenia opieki zdrowotnej, monitorowania stanu zdrowia usługobiorców, prowadzenia profilaktyki zdrowotnej lub realizacji programów zdrowotnych. Przepisy pozwalają też na tworzenie rejestrów medycznych w drodze rozporządzenia. W nim, zgodnie z delegacją ustawową, minister zdrowia określa cel i zadania rejestru, podmiot prowadzący rejestr, okres, na jaki utworzono rejestr – w przypadku rejestru tworzonego na czas oznaczony, sposób prowadzenia rejestru, zakres i rodzaj przetwarzanych danych oraz sposób ich zabezpieczenia przed nieuprawnionym dostępem.
W efekcie, w systemie informacji przetwarzane są dane dotyczące usługobiorców, które obejmują dane osobowe, czyli imię (imiona) i nazwisko, nazwisko rodowe, płeć, obywatelstwo, stan cywilny, wykształcenie, numer PESEL, datę urodzenia, serię i numer dowodu osobistego, paszportu lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość, adres miejsca zamieszkania i adres do korespondencji oraz adres miejsca pobytu na terytorium RP, jeżeli dana osoba nie ma miejsca zamieszkania w Polsce. Dane obejmują także adres poczty elektronicznej, numer ubezpieczenia, stopień niepełnosprawności, rodzaj uprawnień oraz numer i termin ważności dokumentów potwierdzających uprawnienia do świadczeń opieki zdrowotnej określonego rodzaju oraz datę utraty tych uprawnień, numery identyfikacyjne i numery ewidencyjne nadawane usługobiorcom przez płatników lub usługodawców oraz datę i przyczynę zgonu, jak również jednostkowe dane medyczne oraz datę dokonania wpisu.
Co więcej, na podstawie art. 19 ust. 6 ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia, w rejestrach medycznych mogą być przetwarzane także inne dane dające się powiązać z konkretną osobą fizyczną, ale tylko wtedy, gdy ich źródłem jest dokument obejmujący dane osobowe niedające się oddzielić przy ich przekazywaniu lub gdy identyfikacja jest niezbędna do realizacji zadań i celów rejestru.
Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, zakwestionowane przepisy nie przestrzegają wymogu ustawowego uregulowania kwestii wkraczania w sferę prywatności i autonomii informacyjnej jednostki, pozostawiając ministrowi zdrowia możliwość uregulowania m.in. tworzenia i sposobu prowadzenia niektórych rejestrów zawierających dane osobowe oraz dane wrażliwe obywateli w rozporządzeniu. W efekcie, w ocenie wnioskodawcy, minister zdrowia sam może określić wszystkie zasadnicze elementy tworzenia niektórych rejestrów medycznych. Tymczasem wytyczne zawarte zarówno w treści upoważnienia, jak i w całej ustawie są zbyt ogólne, aby przesądzić o wykonawczym charakterze rozporządzenia.
Jak podkreśla wnioskodawca, na podstawie zakwestionowanych regulacji minister zdrowia może uregulować w rozporządzeniu bardzo szeroki katalog zagadnień mających fundamentalne znaczenie dla poziomu ochrony praw jednostki.
W opinii RPO, zakwestionowane przepisy są niezgodne z konstytucją, bo nie respektują wymogu ustawowego uregulowania. Utworzenie bowiem jedynie niektórych rejestrów na mocy ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia (tj. Centralnego Wykazu Usługodawców i Centralnego Wykazu Usługobiorców) a pozostawienie do uregulowania w rozporządzeniu pozostałych rejestrów medycznych nie jest – zdaniem wnioskodawcy – dopuszczalne na gruncie obowiązującej konstytucji.
Wnioskodawca powołując się na orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego zauważa, że upoważnienie ustawowe do wydania rozporządzenia nie może mieć charakteru blankietowego. Tymczasem wytyczne zawarte zarówno w treści upoważnienia, jak i w całej ustawie są zbyt ogólne, aby wyraźnie przesądzić o wykonawczym charakterze rozporządzenia. W ocenie RPO, określenie niezbędności przetwarzania przez władze publiczne danych, o których mowa w zakwestionowanych przepisach, wymaga w demokratycznym państwie prawnym przeprowadzenia procedury legislacyjnej właściwej dla ustawy, ze wszystkimi gwarancjami.
Rozprawie będzie przewodniczyła sędzia TK Małgorzata Pyziak – Szafnicka, sprawozdawcą będzie wiceprezes TK Stanisław Biernat.