Obligatoryjna zamiana grzywny na zastępczą karę aresztu. K 9/13
Data: 7 X 2014 godz.: 13.06
Ustanowienie obligatoryjnej zamiany grzywny na zastępczą karę aresztu jest zgodne z konstytucją.
7 października 2014 r. o godz. 9:00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Prokuratora Generalnego dotyczący obligatoryjnej zamiany grzywny na zastępczą karę aresztu.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 25 § 2 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń w zakresie, w jakim ustanawia obligatoryjną zamianę grzywny na zastępczą karę aresztu, jest zgodny z art. 10 w związku z art. 173 i w związku z art. 175 ust. 1 oraz w związku z art. 45 ust. 1 konstytucji.
Prokurator Generalny zarzucił, że obligatoryjna zamiana grzywny na zastępczą karę aresztu, nie pozwala sądowi wykonawczemu na orzeczenie sprawiedliwej kary zastępczej, odpowiadającej charakterowi i okolicznościom czynu, jak również właściwościom osobistym sprawcy.
Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że obligatoryjne zarządzenie wykonania zastępczej kary aresztu w miejsce pierwotnie orzeczonej grzywny uzależnione jest od stwierdzenia przez sąd wykonawczy szeregu przesłanek. Wstępnie sąd ten musi stwierdzić czy egzekucja grzywny okazała się bezskuteczna lub z okoliczności sprawy wynika, że byłaby ona bezskuteczna, a jeżeli tak, to konieczne jest ustalenie przez niego, czy zachodzi jedna z czterech dodatkowych przesłanek:
1) ukarany oświadczy, że nie wyraża zgody na podjęcie pracy społecznie użytecznej orzeczonej zastępczo w miejsce pierwotnie wymierzonej grzywny, której egzekucja okazała się bezskuteczna lub z okoliczności sprawy wynika, że byłaby ona bezskuteczna;
2) ukarany uchyla się od wykonania pracy społecznie użytecznej orzeczonej zastępczo w miejsce pierwotnie wymierzonej grzywny, której egzekucja okazała się bezskuteczna lub z okoliczności sprawy wynika, że byłaby ona bezskuteczna;
3) zamiana grzywny na pracę społecznie użyteczną jest niemożliwa;
4) zamiana grzywny na pracę społecznie użyteczną jest niecelowa.
Ponadto sąd wykonawczy ma możliwość oceny przyczyn niewykonania pierwotnej kary grzywny i w określonych wypadkach może grzywnę umorzyć w części, a wyjątkowo również w całości. Do zamiany grzywny na areszt zastępczy powinno dochodzić tylko wtedy, gdy to z przyczyn leżących po stronie ukaranego nie doszło do wykonania kary, a więc gdy mimo możliwości zapłacenia grzywny, choćby w ratach, nie uczynił on tego, a nie dysponuje przy tym mieniem, które można byłoby poddać egzekucji w celu ściągnięcia kary. Jeżeli zatem stan majątkowy ukaranego po prawomocnym skazaniu uległ z przyczyn od niego niezależnych znacznemu pogorszeniu, to sąd ten może, w szczególnie uzasadnionych wypadkach (np. utraty pracy w wyniku redukcji zatrudnienia, choroby, wypadku) grzywnę umorzyć w części, a nawet w całości.
Zamiast zarządzenia wykonania zastępczej kary aresztu w miejsce kary grzywny sąd wykonawczy może także rozłożyć grzywnę na raty. Rozłożenie grzywny na raty pozwala uniknąć ziszczenia się wyjściowej przesłanki obligatoryjnego zarządzenia wykonania zastępczej kary aresztu w miejsce orzeczonej grzywny, tzn. bezskuteczności egzekucji grzywny.
Zarządzenie przez sąd wykonawczy egzekucji zastępczej kary aresztu nie może nadto nastąpić, jeżeli warunki osobiste sprawcy uniemożliwiają odbycie tej kary.
Na postanowienie w przedmiocie kar zastępczych przysługuje zażalenie, co zapewnia kontrolę instancyjną obligatoryjnego zarządzenia wykonania zastępczej kary aresztu w miejsce orzeczonej grzywny.
Rola sądu wykonawczego zarządzającego wykonanie zastępczej kary aresztu w miejsce orzeczonej grzywny nie sprowadza się zatem tylko do swoistej roli notariusza. W każdym przypadku sąd ten ma obowiązek dokonać stosownych ustaleń i ocen, czy możliwe jest zarządzenie wykonania zastępczej kary aresztu. W określonych sytuacjach sąd wykonawczy może odstąpić od obligatoryjnego zarządzenia zastępczej kary aresztu w miejsce pierwotnie orzeczonej grzywny i dokonać rozstrzygnięcia o innym charakterze, którego efektem nie jest pozbawienie wolności.
Rozprawie przewodniczył sędzia TK Leon Kieres, sprawozdawcą był prezes TK Andrzej Rzepliński.