Ograniczenie możliwości przeniesienia praw i obowiązków związanych z prowadzeniem uprawy leśnej tylko do sprzedaży lub spadkobrania. K 46/13
Data: 1 XII 2014 godz.: 14.23
9 grudnia 2014 r. o godz. 13:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący ograniczenia możliwości przeniesienia praw i obowiązków związanych z prowadzeniem uprawy leśnej tylko do sprzedaży lub spadkobrania.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności art. 7 ust. 6a i art. 11 ustawy z 8 czerwca 2001 r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia w zakresie, w jakim przepisy te przewidują możliwość przeniesienia praw i obowiązków wynikających z wyłączenia gruntów z uprawny rolnej i prowadzenia uprawy leśnej tylko w razie przeniesienia własności nieruchomości objętej uprawą leśną na podstawie umowy sprzedaży bądź spadkobrania - z art. 64 ust. 2 w związku z art. 32 ust. 1 konstytucji.
Jak podkreśla Rzecznik Praw Obywatelskich, zakwestionowana ustawa o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia utraciła moc z dniem wejścia w życie ustawy z 28 listopada 2003 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej. Jej przepisy nadal jednak obowiązują w stosunku do miesięcznego ekwiwalentu za wyłączenie gruntów z upraw rolnych i prowadzenie uprawy leśnej, przyznanego na jej podstawie przed dniem wejścia nowej ustawy z 2003 r.
W myśl zakwestionowanego art. 7 ust. 6a ustawy z 2001 r., w przypadku sprzedaży gruntu, na którym znajduje się uprawa leśna, obowiązki związane z prowadzeniem uprawy leśnej oraz ekwiwalent przechodzą na nabywcę gruntu. Przekazania tych praw i obowiązków dokonuje starosta w drodze decyzji administracyjnej. Uprawnienie do ekwiwalentu można również nabyć w drodze spadkobrania. Korzystanie z nabytych w ten sposób uprawnień jest kontynuowane przez okres maksymalnie 20 lat.
W ocenie RPO, przepisy te ograniczają możliwość przeniesienia praw i obowiązków związanych z prowadzeniem uprawy leśnej tylko do następstwa prawnego powstałego na skutek sprzedaży bądź spadkobrania nieruchomości objętej uprawą leśną (choć w tym ostatnim wypadku mowa jest jedynie o przeniesieniu uprawnień). Ustawowe ograniczenie następstwa prawnego powoduje, że niedopuszczalna jest wykładnia systemowa lub celowościowa, która pozwoliłaby rozszerzyć tę możliwość na inne sytuacje, w których dochodzi do przeniesienia własności zalesionego gruntu np. na podstawie umowy darowizny czy umowy dożywocia, a także przy przeniesieniu własności nieruchomości na podstawie umowy z następcą w trybie przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników. Tymczasem, jak zauważa wnioskodawca, umowa darowizny i umowa dożywocia (podobnie jak umowa sprzedaży) są najczęściej stosowanymi w obrocie umowami, za pomocą których dochodzi do zmian własnościowych w rolnictwie.
Z kręgu uprawnionych do ekwiwalentu wyłączono również nabywców, którzy otrzymali nieruchomość na podstawie np. umowy zamiany, będącej niewątpliwie umową wzajemną, a zatem odpłatną.
W ocenie RPO, ograniczenie możliwości przeniesienia prawa do ekwiwalentu tylko do sprzedaży i spadkobrania jest nieracjonalne i niezrozumiałe w szczególności dlatego, że z punktu widzenia celów ustawy z 2001 roku, jak i funkcji, jakie spełnia wypłacany beneficjentom ekwiwalent, sposób przeniesienia prawa własności nieruchomości nie powinien mieć żadnego wpływu na możliwość przejścia praw i obowiązków związanych z prowadzeniem uprawy leśnej.
Według wnioskodawcy, prawo do ekwiwalentu jest prawem o wartości majątkowej. Jest to prawo ściśle związane z nieruchomością objętą uprawą leśną, a nie z konkretną osobą, która w dniu rozpoczęcia prowadzenia uprawy leśnej ma status właściciela nieruchomości. Prawo to nie jest zatem świadczeniem o charakterze socjalnym przypisanym do określonej osoby, celem zapewnienia jej minimalnego poziomu utrzymania. Należy przyjąć, że jest to świadczenie wzajemne, które zobowiązuje właściciela uprawy leśnej do jej prowadzenia zgodnie z planem zalesienia, a następnie zgodnie z uproszczonym planem urządzenia lasu. Na taki charakter ekwiwalentu wskazują także przepisy dotyczące wstrzymania wypłaty ekwiwalentu. Dochodzi do niego bowiem z przyczyn niezwiązanych z osobą właściciela nieruchomości, ale dotyczących wyłącznie sposobu prowadzenia uprawy leśnej i wywiązywania się z obowiązków nałożonych decyzją o prowadzeniu uprawy leśnej. Stosownie zaś do art. 64 ust. 2 konstytucji wszystkie prawa majątkowe podlegają równej ochronie prawnej.
Zdaniem RPO, prawo do ekwiwalentu powinno zatem podlegać równej ochronie niezależnie od sposobu przeniesienia własności nieruchomości, skoro nie jest immanentnie związane z pierwotnym właścicielem uprawy leśnej. Nie ma powodów, by inaczej traktować podmioty, które nabyły prawo własności tych nieruchomości na podstawie innych tytułów prawnych niż wskazana w tych przepisach umowa sprzedaży oraz spadkobranie. Ograniczenie to nie służy ani interesom Skarbu Państwa, ani interesom nabywców nieruchomości dotkniętych tym ograniczeniem.
Rozprawie będzie przewodniczył wiceprezes TK Stanisław Biernat, sprawozdawcą będzie sędzia TK Marek Kotlinowski.