Kierowanie na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację uzdrowiskową; upoważnienie ustawowe U 1/15
Data: 26 IV 2016 godz.: 11.28
Tryb potwierdzania skierowania na leczenie uzdrowiskowe albo rehabilitację uzdrowiskową może obejmować wskazanie przez wojewódzki oddział NFZ rodzaju leczenia uzdrowiskowego, daty jego rozpoczęcia czy właściwego zakładu lecznictwa uzdrowiskowego – stwierdził Trybunał Konstytucyjny.
26 kwietnia 2016 r. Trybunał Konstytucyjny publicznie ogłosił wyrok wydany na posiedzeniu niejawnym dotyczący wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie kierowania na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację uzdrowiskową (upoważnienie ustawowe).
W wyroku z 26 kwietnia 2016 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:
1. § 4 ust. 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z 7 lipca 2011 r. w sprawie kierowania na leczenie uzdrowiskowe albo rehabilitację uzdrowiskową jest zgodny z art. 33 ust. 5 pkt 2 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz z art. 92 ust. 1 zdanie pierwsze i art. 68 ust. 2 zdanie drugie konstytucji;
2. § 5 ust. 3 rozporządzenia powołanego w punkcie 1 jest zgodny z art. 78 zdanie drugie i art. 31 ust. 3 konstytucji.
Przystępując do rozpoznania sprawy Trybunał uwzględnił, że 30 sierpnia 2015 r. weszła w życie ustawa z 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym. Ustawa była trzykrotnie nowelizowana, m.in. ustawą z dnia 22 grudnia 2015 r. (ustawa nowelizująca). W wyroku z 9 marca 2016 r., w sprawie K 47/15, Trybunał orzekł o niezgodności z konstytucją ustawy nowelizującej w całości ze względu na naruszenie trybu legislacyjnego, a ponadto m.in. o niezgodności z konstytucją art. 2 tej ustawy, nakazującego co do zasady stosowanie jej przepisów do wszystkich spraw, których postępowanie zostało wszczęte przed dniem wejścia w życie tej ustawy.
Stosownie do art. 190 ust. 1 konstytucji, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego są ostateczne i mają moc powszechnie obowiązującą. Oba te przymioty przysługują orzeczeniom Trybunału od momentu ich wydania, czyli – w wypadku wyroków – od chwili ich ogłoszenia na sali rozpraw. Wówczas, w razie orzeczenia o niezgodności z konstytucją, następuje obalenie domniemania konstytucyjności zakwestionowanej regulacji prawnej, co ma wpływ na jej dalsze stosowanie. Utrata mocy obowiązującej przepisów uznanych przez Trybunał za niezgodne z konstytucją następuje w dniu ogłoszenia wyroku Trybunału w Dzienniku Ustaw, co właściwy organ jest obowiązany uczynić „niezwłocznie” (art. 190 ust. 2 konstytucji). Jednak przepisy, wobec których zostało obalone domniemanie konstytucyjności, co następuje z momentem ogłoszenia wyroku na sali rozpraw, nie mogą być dalej stosowane przez Trybunał.
Z uwagi na obalenie domniemania konstytucyjności ustawy nowelizującej, reguła intertemporalna zawarta w art. 2 tej ustawy oraz zasady postępowania określone w jej przepisach nie mogą być już stosowane dla wyznaczenia zasad procedowania przed Trybunałem. Skutkiem wyroku Trybunału z 9 marca 2016 r. jest powrót do stanu prawnego sprzed nowelizacji. To znaczy, że do sytuacji prawnych, które trwają w chwili ogłoszenia orzeczenia Trybunału oraz sytuacji prawnych, które wystąpią w przyszłości, ma zastosowanie ustawa o TK bez uwzględnienia zmian wprowadzonych ustawą nowelizującą.
Postępowanie w niniejszej sprawie zostało wszczęte wnioskiem Rzecznika Praw Obywatelskich z 25 marca 2015 r., czyli przed wejściem w życie ustawy nowelizującej. To znaczy, że postępowanie powinno być prowadzone na podstawie przepisów ustawy o TK w brzmieniu sprzed nowelizacji, zaś – w sytuacjach określonych w art. 134 ustawy o TK – według przepisów ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym.
Trybunał Konstytucyjny nie podzielił zarzutu wnioskodawcy, jakoby treść § 4 ust. 2 rozporządzenia naruszała granice ustawowego upoważnienia, wyznaczone w art. 33 ust. 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Pogląd Rzecznika, zgodnie z którym upoważnienie do określenia trybu potwierdzania skierowania na leczenie uzdrowiskowe nie stwarza podstaw do ustanowienia przepisów, które regulowałyby w sposób szczegółowy warunki korzystania z leczenia Trybunał uznał za nieprzekonujący z punktu widzenia językowej i celowościowej wykładni zakwestionowanego przepisu, a także – praktycznych konsekwencji jego ewentualnego zastosowania.
Opierając się na potoczonym oraz zbliżonym do niego prawnym (prawniczym) rozumieniu trybu jako „ustalonego porządku, zwyczaju załatwiania określonych spraw, metodzie postępowania”, czy „procedury rozpatrywania określonych spraw”, Trybunał przyjął, że tryb potwierdzania skierowania na leczenie uzdrowiskowe może obejmować wskazanie przez oddział NFZ daty rozpoczęcia tego leczenia czy właściwego zakładu lecznictwa uzdrowiskowego. Zdaniem Trybunału, sposób postępowania dotyczący potwierdzania skierowania na leczenie uzdrowiskowe może – i powinno – prowadzić do pełnej konkretyzacji warunków, na jakich świadczeniobiorca skorzysta z tego typu świadczeń opieki zdrowotnej. Zaletą tego rozwiązania jest także to, że ustalenia faktycznych ram realizacji świadczenia zdrowotnego dokonuje podmiot dysponujący w tej dziedzinie niezbędnymi informacjami.
Odrzucając zarzut naruszenia zakresu delegacji ustawowej Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że § 4 ust. 2 rozporządzenia jest zgodny z art. 92 ust. 1 konstytucji. Przepis ten nie modyfikuje i nie uzupełnia granic upoważnienia. Prawodawca delegowany nie wprowadził także do rozporządzenia treści nieprzewidzianych w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Trybunał nie podzielił ponadto zarzutu niezgodności § 4 ust. 2 rozporządzenia z art. 68 ust. 2 konstytucji, przyjmując, że warunki udzielania świadczeń zdrowotnych w rozumieniu tego wzorca konstytucyjnego obejmują okoliczności (czynniki, przesłanki), których istnienie (spełnienie) warunkuje dostęp do gwarantowanych świadczeń opieki zdrowotnej. Pojęcie warunków jest zatem zbliżone do zasad, na podstawie których następuje włączenie do systemu ochrony zdrowia, z którego korzystanie zapewnić ma praktyczną realizację prawa do ochrony zdrowia. Wskazanie rodzaju leczenia uzdrowiskowego (rehabilitacji), zakładu lecznictwa (rehabilitacji) czy okresu leczenia, którego dotyczy zakwestionowany przepis rozporządzenia determinuje jedynie okoliczności, w których leczenie to jest przeprowadzane. Nie są to zatem warunki w rozumieniu art. 68 ust. 2 zdanie drugie konstytucji, gdyż elementy te nie wpływają na zakres prawa do świadczeń gwarantowanych z zakresu lecznictwa uzdrowiskowego ani nie oddziałują bezpośrednio na dostęp do nich. Wskazując techniczne aspekty pobytu w uzdrowisku, NFZ nie ustanawia kolejnych warunków, których spełnienie warunkuje realizację świadczeń z zakresu lecznictwa uzdrowiskowego. Nie doszło zatem do naruszenia zasady wyłączności ustawy – materia ta mogła więc zostać uregulowana w rozporządzeniu.
Trybunał Konstytucyjny nie zaaprobował także stanowiska Rzecznika, jakoby § 5 ust. 3 rozporządzenia był niezgodny z art. 78 zdanie drugie i art. 31 ust. 3 konstytucji przez to, że ustanawia pozaustawowy wyjątek od konstytucyjnego prawa obywatela do zaskarżenia decyzji o odmowie potwierdzenia skierowania na leczenie uzdrowiskowe.
Kwestionowany przepis rozporządzenia nawiązuje do art. 33 ust. 2 zdanie drugie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Przepis ten stanowi, że do potwierdzenia oraz odmowy potwierdzenia skierowania nie stosuje się przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. Mając na uwadze taki kształt regulacji ustawowej, Trybunał nie uwzględnił zarzutu skierowanego przeciwko pozaustawowej formie wyłączenia dopuszczalności wniesienia odwołana na niepotwierdzenie skierowania przez NFZ. Ze względu zaś na wąsko zakreślony zakres zarzutu, TK nie mógł się odnieść do konstytucyjności i merytorycznego uzasadnienia przyjętego przez prawodawcę rozwiązania.
Przewodniczącym składu orzekającego był sędzia TK Piotr Tuleja, a sprawozdawcą sędzia TK Małgorzata Pyziak-Szafnicka.