Waloryzacja odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość P 13/14
Data: 9 III 2017 godz.: 13.28
Zgodny z konstytucją jest art. 227 ustawy o gospodarce nieruchomościami, który do czasu ogłoszenia przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego wskaźników zmian cen nieruchomości nakazywał stosować podczas waloryzacji kwot odszkodowania za wywłaszczone nieruchomości wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych (wskaźników inflacyjnych) – stwierdził Trybunał Konstytucyjny.
9 marca 2017 r. o godz. 9:00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie dotyczące waloryzacji odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 227 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami jest zgodny z art. 2, art. 21 ust. 2 oraz art. 64 ust. 1 konstytucji.
Ponadto Trybunał Konstytucyjny postanowił umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie.
Orzeczenie zapadło jednogłośnie.
W pierwszej kolejności Trybunał Konstytucyjny zauważył, że co prawda zakwestionowany przepis ustawy o gospodarce nieruchomościami (dalej – u.g.n.) został formalnie uchylony, niemniej jednak w dalszym ciągu stanowi on w postępowaniu sądowoadministracyjnym – w związku z zasadą tempus regit actum – wzorzec oceny zgodności z prawem decyzji administracyjnych, wydanych przed zmianą stanu normatywnego. Podlega on zatem stosowaniu przez sądy administracyjne. Z tego względu nie zaszła, w ocenie Trybunału, podstawa umorzenia postępowania z powodu utraty mocy obowiązującej przez art. 227 u.g.n. Tym bardziej, że wyrażona w nim treść normatywna została powtórzona przez ustawodawcę w art. 5 ust. 4 u.g.n. (w nowym brzmieniu).
Odnosząc się do wątpliwości sądu pytającego dotyczących niedostatków precyzji art. 227 u.g.n., TK porównał ten przepis z innymi przepisami odsyłającymi do różnych wartości statystycznych i uznał, że art. 227 u.g.n. nie uchybia standardom poprawnej legislacji w sposób rażący. Odczytując go w kontekście istoty waloryzacji, organy administracji mają możliwość ustalenia obiektywnych kryteriów przeliczenia kwot odszkodowań. W ocenie Trybunału, ewentualne orzeczenie o niekonstytucyjności art. 227 u.g.n. prowadziłoby do skutków odwrotnych od zakładanych przez sąd pytający. W takim bowiem wypadku – biorąc pod uwagę brak ogłoszenia przez Prezesa GUS wskaźników zmian cen nieruchomości – wypadłoby z ustawy o gospodarce nieruchomościami zastępcze kryterium, jakim jest wskaźnik inflacyjny, co tylko mogłoby pogłębić stan niepewności prawnej.
Trybunał Konstytucyjny nie podzielił również zarzutu, że okoliczność, w której przepis – z założenia przejściowy – obowiązuje przez niemal 19 lat, stanowi samo w sobie podstawę, aby orzec o jego niekonstytucyjności. Trybunał podkreślił, że taka okoliczność nie wynikła z wadliwego sformułowania art. 227 u.g.n. przez ustawodawcę, lecz z niewywiązania się przez Prezesa GUS z ustawowego obowiązku ogłoszenia wskaźników zmian cen nieruchomości. Trybunał nie jest jednak od oceny działań i zaniechań organów stosowania prawa. Jeśli zaś chodzi o ocenę konstytucyjności konkretnej regulacji, Trybunał uznał, że zamieszczenie przepisu przejściowego nie tylko nie narusza zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, a wręcz stanowi jej realizację. Gdyby bowiem ustawodawca nie przewidział w ustawie o gospodarce nieruchomościami, że do czasu ogłoszenia wskaźników zmian cen nieruchomości należy stosować inny wskaźnik (wskaźnik inflacyjnych), nie wiadomo byłoby tak naprawdę, na jakich zasadach należałoby dokonywać przeliczeń.
W pytaniu prawnym Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie podniósł również, że wskaźnik inflacyjny nie może być stosowany do waloryzacji kwot odszkodowań za wywłaszczone nieruchomości, ponieważ dynamika zmian cen towarów i usług konsumpcyjnych nie oddaje zmian, jakie zachodzą na rynku nieruchomości. Wskaźnik inflacyjny jest, zdaniem sądu pytającego, mniej korzystny dla byłych właścicieli, wobec czego nakaz jego stosowania prowadzi do naruszenia praw konstytucyjnych, w tym prawa do słusznego odszkodowania za wywłaszczenie nieruchomości. Trybunał dostrzegł jednak, że tak sformułowany zarzut ma jedynie hipotetyczny charakter. W sytuacji bowiem, gdyby na runku nieruchomości nastąpiła stagnacja lub spadek cen nieruchomości, wówczas stosowanie wskaźnika inflacyjnego mogłoby się dla byłych właścicieli okazać korzystne. Trybunał podkreślił również, że nie istnieje konstytucyjne prawo do waloryzacji odszkodowań, ani tym bardziej jeden konstytucyjnie dopuszczalny model jej dokonywania. W tym zakresie ustawodawca korzysta ze względnej swobody kształtowania trybu waloryzacji. Trybunał mógłby ingerować wyłącznie w sytuacji, gdyby obrany przez ustawodawcę sposób waloryzowania stwarzał tylko pozór ochrony interesów majątkowych byłych właścicieli. Taki wniosek nie wynika jednak w sposób automatyczny z – hipotetycznie – niekorzystnego charakteru wskaźnika inflacyjnego.
Przewodniczącą składu orzekającego była sędzia TK Małgorzata Pyziak-Szafnicka, sprawozdawcą był sędzia TK Piotr Pszczółkowski.