Zróżnicowanie ochrony interesów mieszkaniowych lokatorów w przypadku śmierci jednego ze współnajemców P 13/16
Data: 5 XII 2017 godz.: 14.46
12 grudnia 2017 r. o godz. 13:30 Trybunał Konstytucyjny publicznie ogłosi orzeczenie wydane na posiedzeniu niejawnym dotyczące pytania prawnego Sądu Rejonowego w Kościerzynie I Wydział Cywilny w sprawie zróżnicowania ochrony interesów mieszkaniowych lokatorów w przypadku śmierci jednego ze współnajemców.
Trybunał Konstytucyjny publicznie ogłosi orzeczenie w sprawie zgodności art. 691 §5 kodeksu cywilnego w brzmieniu nadanym przez art. 26 pkt 12 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego w związku z art. 39 ust. 1 powołanej ustawy w zakresie, w jakim odmiennie traktuje skutki śmierci jedynego najemcy i jednego ze współnajemców, przez co różnicuje ochronę interesów mieszkaniowych lokatorów w przypadku śmierci jednego ze współnajemców, z art. 2, art. 32 i art. 75 ust. 1 Konstytucji RP.
Pytanie prawne powstało na tle następującego stanu faktycznego. Powód, wniósł o ustalenie, że wstąpił w stosunek najmu lokalu mieszkalnego, znajdującego się w zasobach mieszkaniowych Gminy Miejskiej K., w miejsce zmarłej GP., z którą zamieszkiwał i aż do jej śmierci prowadził wspólne gospodarstwo domowe. Pozwana Gmina podniosła w odpowiedzi na pozew, iż w myśl art. 691 § 5 k.c. nikt nie może wstąpić w stosunek najmu dopóki żyje małżonek zmarłego najemcy, będący współnajemcą mieszkania. Sąd pytający, w toku prowadzonego postępowania ustalił, że GP. była współnajemcą spornego lokalu wraz ze swym mężem JP. Po jej śmierci w 2008 r. w lokalu zamieszkiwał jej mąż JP. wraz z powodem DP. W 2010 r. JP. opuścił sporny lokal. W związku z tym Gmina z listopadem 2010 r. rozwiązała umowę najmu z JP. Po wystąpieniu przez DP. z wnioskiem o wstąpienie w stosunek najmu lokalu w miejsce dotychczasowego najemcy JP. Gmina odmówiła powodowi prawa wstąpienia w najem spornego lokalu i wezwała DP. do jego opuszczenia.
Sąd podkreślił, że art. 691 k.c. w obecnym brzmieniu odmiennie traktuje skutki śmierci jedynego najemcy i jednego ze współnajemców, uniemożliwiając wstąpienie w stosunek najmu osobom uprawnionym (wspólne zamieszkującym) po śmierci jednego ze współnajemców lokalu. Ochrona interesów mieszkaniowych lokatorów, znajdujących się w obrębie tej samej kategorii, została tym samym w sposób nieuzasadniony zróżnicowana przez ustawodawcę z naruszeniem art. 2, art. 32 i art. 75 ust. 1 Konstytucji.
Sąd pytający nawiązał do poprzedniego stanu prawnego, zgodnie z którym w razie śmierci jednego ze współmałżonków, będących współnajemcami mieszkania, w stosunek najmu wstępowały osoby wspólnie z nim zamieszkujące. Zdaniem sądu przepis art. 691 k.c. w obowiązującym brzmieniu narusza zasadę równości, albowiem brak jest merytorycznego uzasadnienia zróżnicowania sytuacji prawnej jednego ze współnajemców i osób stale z nim zamieszkujących, w przypadku śmierci najemcy. Ponadto, ograniczenie kręgu osób uprawnionych do wstąpienia w stosunek najmu w przypadku śmierci jednego ze współnajemców wyłącznie do drugiego współnajemcy, pozbawia ochrony interesów mieszkaniowych lokatorów razem z nim zamieszkujących, co stanowi naruszenie zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, wywodzonej z art. 2 Konstytucji.
Sąd pytający twierdzi, iż kwestionowane unormowanie narusza zasadę ochrony praw nabytych, także wywodzoną z art. 2 Konstytucji. Jakkolwiek prawo lokatora do wstąpienia w stosunek najmu lokalu, po śmierci najemcy, z którym wspólnie w lokalu tym zamieszkiwał, nie może być uznane za prawo nabyte, to jednak można zdaniem Sądu mówić w tym przypadku o ekspektatywie maksymalnie ukształtowanej, spełniającej zasadniczo wszystkie przesłanki ustawowe nabycia prawa.
Sąd pytający zarzucił również, że przepis art. 691 § 5 k.c, w brzmieniu ustalonym przez art. 26 pkt 12 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, pozostaje w sprzeczności z art. 75 ust. 1 Konstytucji, zgodnie z którym władze publiczne obowiązane są prowadzić politykę sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli.
Sąd pytający wskazał, że od odpowiedzi na przedstawione pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie zawisłej przed nim sprawy cywilnej. W przypadku stwierdzenia niezgodności zaskarżonego unormowania z Konstytucją dojdzie do „przywrócenia tym samym jego dotychczasowego brzmienia, powstanie podstawa prawna dla żądania zgłoszonego pozwem, a tym samym uznania żądania pozwu za zasadne".
Przewodniczący składu orzekającego: sędzia TK Małgorzata Pyziak-Szafnicka, sprawozdawca- sędzia TK Leon Kieres.