Komunikat po Drukuj

Wykup przez Skarb Państwa obligacji wydanych przed 1939 rokiem SK 49/05

Przepisy blokujące sądową waloryzację zobowiązań pieniężnych powstałych przed dniem 30 października 1950 r. wyłącznie ze względu na kryterium terminu ich powstania są niezgodne z Konstytucją.

24 kwietnia 2007 r. o godz. 10. 00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał połączone skargi konstytucyjne Wiktora Z., Jolanty i Bogusława M. dotyczące wykupu przez Skarb Państwa obligacji wydanych przed 1939 rokiem.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że 
- art. III i art. XIX ustawy z dnia 18 lipca 1950 r. - Przepisy wprowadzające przepisy ogólne prawa cywilnego są zgodne z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 21 i art. 2 Konstytucji. 
- art. XXXV ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Przepisy wprowadzające kodeks cywilny jest zgodny z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 21 i art. 2 Konstytucji. 
- art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny w zakresie, w jakim ogranicza dostęp do waloryzacji sądowej, zagwarantowanej w art. 3581 § 3 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, w odniesieniu do zobowiązań pieniężnych powstałych przed dniem 30 października 1950 r., wynikających z obligacji emitowanych przez Skarb Państwa jest niezgodny z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny odroczył utratę mocy obowiązującej przepisu uznanego za niezgodny z Konstytucją na okres 12 miesięcy od daty ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw.

W odniesieniu do pozostałych zarzutów zgłoszonych w rozpoznanych skargach konstytucyjnych Trybunał Konstytucyjny umorzył postępowanie.
(link do sentencji w całości pod komunikatem)

Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 12 ust. 1 ustawy z 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny ogranicza dostęp do waloryzacji sądowej, zagwarantowanej w art. 3581 § 3 k.c. do zobowiązań pieniężnych powstałych po dniu 30 października 1950 r. i zamyka skarżącym możliwość odwołania się do tego mechanizmu, a sądowi jego zastosowanie. Rozwiązanie uniemożliwiające sądową waloryzację zobowiązań pieniężnych powstałych po dniu 30 października 1950 r. wyłącznie ze względu na kryterium terminu ich powstania jest niezgodne z Konstytucją.

Stwierdzenie niekonstytucyjności poddanych kontroli przepisów nie prowadzi automatycznie do wprowadzenia czy przywrócenia reguł obowiązujących przed ich wejściem w życie. Nie pociąga za sobą powstania praw na nowo w sytuacji, gdy zgodnie z obowiązującymi dotychczas przepisami wygasły. Nie powoduje też przekreślenia skutków upływu terminu przedawnienia.

Decyzja w kwestii ustawowego uregulowania samej możliwości oraz - ewentualnie - zakresu (wysokości) zadośćuczynienia osobom będącym posiadaczami takich papierów wartościowych należy do prawodawcy. Trybunał Konstytucyjny nie może zastępować ustawodawcy. Jednak w wypadku podjęcia prac nad ustawodawstwem zmierzającym do przynajmniej częściowego zadośćuczynienia osobom, które w związku z wojną lub z przeobrażeniami ustrojowymi następującymi bezpośrednio po jej zakończeniu, utraciły majątki, nie powinno się pozostawiać poza zakresem tej regulacji pewnych kategorii podmiotów z powodu przyjętego określonego katalogu przedmiotowego. Takie ograniczenie, jak wynika ze standardów zakreślonych w dotychczasowym orzecznictwie TK, powinno znajdować uzasadnienie w świetle konstytucyjnych zasad równości i proporcjonalności. Trybunał Konstytucyjny zdecydował się na odroczenie utraty mocy obowiązującej przepisu uznanego za niezgodny z Konstytucją dając tym samym czas parlamentowi na uregulowanie sytuacji prawnej posiadaczy przedwojennych obligacji. Jeżeli w tym w okresie parlament nie uchwali odpowiednich uregulowań, wówczas strony uzyskają możliwość realizacji swoich uprawnień na drodze sądowej z zastosowaniem waloryzacji sądowej dochodzonych roszczeń. Orzeczenie Trybunału usuwa przeszkodę formalną uniemożliwiającą takie działania. Trybunał podkreślił, że nie oznacza to i nie wynika z orzeczenia TK, że sąd waloryzujący roszczenie jest związany treścią tego orzeczenia co do zakresu, kierunku czy rozmiarów dokonywanej ewentualnie waloryzacji. W sprawach rewaloryzacji upływ czasu wymusza połowiczność rozwiązań. Niektórych skutków upływu czasu orzekając o niekonstytucyjności Trybunał zniweczyć nie może. Związanie TK granicami skargi konstytucyjnej spowodowało, że sentencja wyroku dotyczy tylko zobowiązań pieniężnych wynikających z obligacji emitowanych przez Skarb Państwa i powstałych przed 30 października 1950 r.

Rozprawie przewodniczyła sędzia TK Ewa Łętowska, a sprawozdawcą był sędzia TK Wojciech Hermeliński.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.