Ograniczenie prawa do kasacji SK 12/03
9 czerwca 2003 r. o godz. 12:00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał skargę konstytucyjną Ewy Ł. o stwierdzenie zgodności z Konstytucją normy intertemporalnej wyrażonej w art. 5 ust. 2 ustawy nowelizującej kodeks postępowania cywilnego (k.p.c.), stanowiącej, że: "Do złożenia i rozpoznania środków zaskarżenia od orzeczeń wydanych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe".
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy o komornikach sądowych i egzekucji w związku z art. 393 § 1 k.p.c., w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 lipca 2000 r., w zakresie w jakim nie przewiduje regulacji przejściowej dotyczącej przyjęcia do rozpoznania kasacji złożonych przed dniem 1 lipca 2000 r. jest niezgodny z art. 2 i nie jest niezgodny z art. 176 Konstytucji. Ponadto TK postanowił umorzyć postępowanie w zakresie badania zgodności zaskarżonego przepisu z pozostałymi wzorcami konstytucyjnymi z powodu zbędność orzekania.
Przedmiotem badania Trybunału Konstytucyjnego był zasięg czasowy normy wyrażonej w art. 5 ust. 2 ustawy nowelizującej kodeks postępowania cywilnego (k.p.c.). Zgodnie z wykładnią językową przepis ten stanowi, że do złożenia i rozpoznania środków zaskarżenia od orzeczeń wydanych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe. Jednocześnie jednak w drodze wykładni Sądu Najwyższego ukształtowane zostało nowe rozumienie tego przepisu. Wykładnia SN nadała art. 393 k.p.c. jednolite znaczenie prawne, które ma moc obowiązującą dla wszystkich jego składów orzekających. Tak ukształtowany przepis musi być traktowany na równi z przepisem ustanowionym przez samego ustawodawcę. W związku z tym, może też być badany przez TK pod kątem jego zgodności z Konstytucją.
Przepis okazała się być sformułowany na tyle niejasno, że możliwe były dwie skrajnie różne jego interpretacje. Zamiarem ustawodawcy - co wynika z prac legislacyjnych - było wprowadzenie zasady dalszego działania prawa dotychczasowego w sprawach już wszczętych. Natomiast w drodze wykładni Sądu Najwyższego ukształtowała się powszechna praktyka stosowania do spraw wszczętych przed 1 lipca 2000 r. przepisów nowych. Trybunał stwierdził, że skoro zaskarżony artykuł zdołał objąć swoim znaczeniem dwa skrajne sensy jego rozumienia uznać należy, ze nie spełnia on postulatów dostatecznej jasności i precyzji sformułowania, a zarazem narusza art. 2 Konstytucji.
Ponadto TK zwraca uwagę na arbitralny charakter zróżnicowanego potraktowanie kasacji, które wpłynęły do SN przed dniem 1 lipca 2000 r. Część z tych kasacji została rozpatrzona merytorycznie (przed wejściem w życie wprowadzonej zasady prawnej), pozostałe natomiast, które rozpatrywano już po wejściu w życie nowej zasady zostały odrzucone ze względów formalnych. Tego typu podejście stanowiło zaskoczenie dla obywateli wnoszących kasację, którzy nie mieli szans na przystosowanie swych wniosków do zachodzących zmian. W związku z powyższym Trybunał uznał, że art. 5 ust. 2 zaskarżonej ustawy wprowadzający nowe brzmienie przepisu 393 k.p.c. bez wskazania regulacji przejściowych narusza zasadę zaufania do państwa i stanowionego przezeń prawa (art. 2 Konstytucji).
Rozprawie przewodniczył Sędzia TK Marek Mazurkiewicz, a sprawozdawcą była Sędzia TK Ewa Łętowska.
Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.