Kodeks postępowania cywilnego SK 3/17
11 lipca 2018 r. o godz. 11:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna skargę konstytucyjną K. S. w sprawie kodeksu postępowania cywilnego (skarga kasacyjna).
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności:
1) art. 3986 § 2 i 3 w związku z art. 3984 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego w zakresie w jakim przewiduje odrzucenia - bez wzywania do usunięcia braków - skargi kasacyjnej niespełniającej wymagań określonych w art. 3984 § 1 powołanej ustawy jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 2 oraz art. 2 Konstytucji,
2) art. 3986 § 3 w związku z art. 3986 § 2 i art. 3941 § 1 powyższej ustawy, w zakresie w jakim przewiduje niezaskarżalność postanowienia Sądu Najwyższego o odrzucenia skargi kasacyjnej, niespełniającej wymagań określonych w art. 3944 § 1 powołanej ustawy jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji,
3) art. 3986 w związku z art. 3984 § 1 i 2 powyższej ustawy, w zakresie w jakim wprowadza odmienne skutki prawne dla braków konstrukcyjnych skarga kasacyjnej tej samej kategorii, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP.
Skarżąca była uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku,
w którym sąd okręgowy wydał prawomocne postanowienie. Od tego skarżąca złożyła (w imieniu własnym i małoletnich, będących również uczestnikami postępowania spadkowego) skargę kasacyjną, którą Sąd Najwyższy odrzucił. Sąd Najwyższy stwierdził, że wniesiona skarga kasacyjna nie spełniała wymogu określonego w art. 3984 § 1 pkt 3 k.p.c, ponieważ zawarty w niej wniosek o uchylenie i zmianę orzeczenia nie zawierał oznaczenia zakresu żądanego uchylenia i zmiany.
Zdaniem skarżącej kwestionowana regulacja stanowi wyraz nieadekwatnej i rażąco niewspółmiernej do zamierzonego przez ustawodawcę celu ingerencji w prawo do sądu. Narusza ona istotę prawa do sądu, nie jest niezbędna z perspektywy interesu publicznego, a efekt zastosowania przewidzianego w niej ograniczenia prawa do sądu jest nieproporcjonalny do ciężarów nakładanych na podmioty prawa.
Skarżąca wskazuje, że nadmierna ingerencja w prawo do sądu wynika z przyjętego przez ustawodawcę mechanizmu odrzucenia skargi kasacyjnej bez poprzedzającego to odrzucenie postępowania naprawczego. Mało zrozumiałe i niekonsekwentne jest przy tym - zdaniem skarżącej - rozróżnienie braków kasacyjnych, i skorelowanych z nimi skutków braków skargi kasacyjnej, na braki: „konstrukcyjne nieusuwalne" (art. 3984 § 1 k.p.c), „konstrukcyjne usuwalne" (art. 3984 § 2 k.p.c) oraz „formalne - usuwalne" (art. 3984 § 3 k.p.c). Przewidziana w art. 3986 § 2 i 3 k.p.c regulacja, odwołująca się wyłącznie do braków „konstrukcyjnych nieusuwalnych" skargi kasacyjnej, definitywnie zamyka możliwość merytorycznego rozpoznania sprawy, bowiem skarżący nie ma możliwości konwalidacji skargi kasacyjnej, poprzez usunięcie braków, a sama skarga kasacyjna podlega „automatycznemu" odrzuceniu. Rygoryzmu tego unormowania nie usprawiedliwia - zdaniem skarżącej - cel, do którego dąży ustawodawca, którym jest, wedle skarżącej, usprawnienie i przyspieszenie postępowania w oparciu o zasadę formalizmu.
Zdaniem skarżącej brak jest funkcjonalnego związku pomiędzy ograniczeniem prawa do sądu, wynikającym z kwestionowanego unormowania, a realizacją wartości wskazanych w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Wzgląd na porządek publiczny możne wprawdzie usprawiedliwiać wprowadzenie ograniczeń formalnych w postępowaniu zainicjowanym skargą kasacyjną, jednak ograniczenia te nie powinny obejmować sankcji automatycznego odrzucenia skargi kasacyjnej z uwagi na braki pisma. Ograniczenie takie niweczy bowiem realizację prawa do rzetelnego i sprawiedliwego postępowania sądowego, naruszając przez to istotę prawa do sądu – podkreśla skarżąca.
Przewodniczącym składu orzekającego będzie sędzia TK Justyn Piskorski, sprawozdawcą będzie sędzia TK Leon Kieres.