Ubezpieczenia społeczne Kp 1/18
30 października 2018 r. o godz. 10:00 Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpozna wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej dotyczący ubezpieczeń społecznych.
Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek w sprawie zgodności ustawy z dnia 15 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw z art. 2, art. 7 i art. 59 ust. 2 w związku z art. 12 i art. 20 Konstytucji RP.
Wnioskodawca wskazuje, że w toku prac nad projektem kwestionowanej ustawy nie zachowano przewidzianych prawem standardów w zakresie jego przedstawienia do zaopiniowania przez Radę Dialogu Społecznego, reprezentatywne związki zawodowe i reprezentatywne organizacje pracodawców. Zdaniem Prezydenta naruszono tym samym konstytucyjną zasadę zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa.
Wnioskodawca podnosi, że z informacji zamieszczonych na stronie Rządowego Centrum Legislacji nie wynika, do jakich podmiotów skierowano projekt w celu wyrażenia opinii. W ocenie Prezydenta, tempo prac związanych z projektem ustawy oraz data jego wniesienia do Sejmu wskazują, że strona rządowa nie miała zamiaru oczekiwać na przedstawienie opinii przez stronę społeczną w ustawowym terminie. Tym samym skierowanie projektu do zaopiniowania przez związki zawodowe oraz organizacje pracodawców było jedynie formalnym gestem, który nie dawał wskazanym podmiotom realnej możliwości przedstawienia swojego stanowiska w sprawie projektowanych rozwiązań. Wnioskodawca podkreśla też, że zarzuty dotyczące trybu prac nad ustawą były wielokrotnie zgłaszane w trakcie prac parlamentarnych.
Zdaniem Prezydenta, konieczność przeprowadzenia szerokich konsultacji rozwiązań wprowadzanych przez kwestionowaną ustawę wynikała przede wszystkim z bardzo istotnych społeczno-gospodarczych skutków tej regulacji. W ocenie Prezydenta, uprawnienie związków zawodowych i organizacji pracodawców do opiniowania projektów aktów prawnych znajduje umocowanie w art. 59 ust. 2 Konstytucji. Wnioskodawca podkreśla, że emanacją konstytucyjnych nakazów dotyczących stworzenia płaszczyzny dialogu i współpracy pomiędzy partnerami społecznymi a organami władzy jest również stworzenie możliwości opiniowania projektów aktów prawnych przez związki zawodowe i organizacje pracodawców. Wzmocnieniem realizacji wynikających z Konstytucji obowiązków organów władzy jest wprowadzenie przez ustawodawcę specjalnej instytucji, tj. Rady Dialogu Społecznego. Zdaniem Prezydenta, przyspieszenie prac i zaniechanie przewidzianych w ustawach konsultacji ze związkami zawodowymi, organizacjami pracodawców oraz Radą Dialogu Społecznego uniemożliwiły ww. podmiotom realizację ich konstytucyjnych zadań. Tymczasem kwestionowana ustawa jest aktem normatywnym o szczególnym znaczeniu zarówno dla funkcjonowania systemu ubezpieczeń społecznych jak i rynku pracy.
Według Wnioskodawcy, jednym z zasadniczych założeń konstytucyjnej zasady demokratycznego państwa prawnego jest kształtowanie prawa z poszanowaniem, wyrażonej w Preambule, zasady dialogu społecznego. Wynikająca z art. 2 Konstytucji zasada zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa może być urzeczywistniana jedynie wówczas, gdy prawo tworzone jest zgodnie z zasadami ustanowionymi nie tylko w samej Konstytucji, ale również w innych aktach normatywnych, w szczególności w ustawach. Ściśle związany z tym wymogiem jest nakaz przestrzegania konstytucyjnej zasady praworządności, która obejmuje również zasadę dochowania sprecyzowanego w innych ustawach trybu uchwalania ustaw.
W ocenie Wnioskodawcy, przebieg prac nad projektem ustawy, w tym brak możliwości przedstawienia opinii przez związki zawodowe, organizacje pracodawców oraz Radę Dialogu Społecznego, nie odpowiada standardom demokratycznego państwa prawnego w zakresie prowadzenia procesu ustawodawczego i stanowi naruszenie Konstytucji. Prezydent podkreślił, iż przyspieszenie procedowania nie było związane z żadnymi szczególnymi okolicznościami, które mogłyby uzasadniać odstąpienie od konsultacji społecznych projektu ustawy w formule określonej przez przepisy prawa.
Przewodniczącą składu orzekającego będzie Prezes TK Julia Przyłębska, sprawozdawcą będzie sędzia TK Justyn Piskorski.