Opłaty i kary z tytułu usuwania drzew lub krzewów - uprawnienia samorządu województwa K 34/16
13 grudnia 2018 r. o godz. 10:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna w pełnym składzie sprawę z wniosku Sejmiku Województwa Mazowieckiego dotyczącą kompetencji samorządu województwa w sferze opłat i kar z tytułu usuwania drzew lub krzewów.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności art. 90 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody w związku z art. 402 ust. 5 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku – Prawo ochrony środowiska z art. 167 ust. 4 w związku z art. 166 ust. 1 i 2 Konstytucji RP.
Wnioskodawca podniósł, że nowelizacja art. 90 ustawy o ochronie przyrody, polegająca na dodaniu ust. 2, spowodowała nałożenie na samorząd województwa nowych zadań. Jednocześnie, dokonana tą samą ustawą zmieniającą, nowelizacja ust. 5 w art. 402 ustawy - Prawo ochrony środowiska pozbawiła samorząd województwa wpływów z kar i opłat pobieranych w związku z zarządzaniem ochroną drzewostanu na terenach należących do miast na prawach powiatu. Zgodnie bowiem z tym przepisem, wpływy z tytułu opłat za usunięcie drzew lub krzewów oraz kar, o których mowa w art. 88 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody (dalej: u.o.p.), stanowią w całości dochód budżetu gminy, z wyjątkiem wpływów z tytułu opłat i kar nakładanych przez starostę, które stanowią w całości dochód budżetu powiatu, oraz wpływów z tytułu opłat i kar nakładanych przez marszałka województwa, które stanowią w 35 % przychód Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i w 65 % - wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej.
Wnioskodawca wskazuje, że uchwalenie art. 90 ust. 2 u.o.p. motywowane było względami procesowymi, determinowanymi treścią art. 24 k.p.a. Wnioskodawca podkreśla, że celem regulacji zawartej w art. 90 ust. 1 i ust. 2 jest zapewnienie jednolitego stosowania na terenie całego kraju przepisów art. 83 - 89 ustawy o ochronie przyrody, niezależnie od tego, czy przepisy te będą stosowane w stosunku do nieruchomości prywatnych czy komunalnych.
W ocenie wnioskodawcy, zadanie powierzone marszałkowi województwa na mocy kwestionowanego przepisu nie stanowi zadania własnego, gdyż nie ma lokalnego charakteru, w takim sensie, by jego realizacja służyć miała zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej województwa. Nie jest też realizowane w sposób kreatywny, a co za tym idzie nie może być uznane za zadanie własne w rozumieniu art. 166 ust. 1 Konstytucji.
Nadzór nad ochroną drzewostanu, polegający na wydawaniu zezwoleń na usunięcie drzew i krzewów i wymierzaniu kar za naruszenie przepisów ustawy o ochronie przyrody, to, zdaniem wnioskodawcy, zadanie administracyjne lub administracyjno – penalne. Ponadto określony ustawą sposób jego realizacji nie nosi znamion kreatywnego wykonywania, w którym uczestniczy organ stanowiący. Rzeczywisty charakter nowo nałożonego zadania powinien zatem skutkować regulacją prawną zwiększającą dochody samorządu województwa. Jednocześnie, z uwagi na powyższe, roli tej nie wypełnia, w ocenie wnioskodawcy, poszerzenie dochodów własnych jednostki samorządu terytorialnego.
W przekonaniu wnioskodawcy, zachodzi ewidentna sprzeczność między cechami zadania a skutkami odnoszącymi się do odpowiedzialności finansowej za jego wykonanie. Ustawodawca nie tylko nie przewidział dotowania samorządu województwa z budżetu państwa, w związku z faktem zlecenia temu samorządowi, w drodze ustawy, nowego zadania do wykonania. Uznał ponadto, iż w ogóle zbędne jest wyrównanie uszczerbku w dochodach samorządu województwa, który jednocześnie został pozbawiony wpływów z opłat i kar pobieranych w związku z zarządzaniem ochroną drzewostanu na terenach należących do miast na prawach powiatu.
Zdaniem wnioskodawcy, wpływy z opłat i kar nakładanych przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta i starostę, stanowiąc w całości dochód odpowiednio budżetu gminy lub powiatu, pełnią funkcję kompensacyjną dla budżetów tych samorządów. Samorząd województwa został natomiast pozbawiony kompensaty uszczerbku w dochodach własnych, będącego wynikiem obowiązku stosowania przepisów art. 83-89 ustawy o ochronie przyrody.
W ocenie wnioskodawcy, okoliczności te wskazują, że kwestionowana regulacja narusza art. 167 ust. 4 Konstytucji. Zaskarżone przepisy nakładają na samorząd wojewódzki nowe zadanie, bez zmiany podziału dochodów publicznych. Nie dokonano zatem wymaganych w art. 167 ust. 4 Konstytucji RP odpowiednich zmian w podziale dochodów publicznych, które powinny nastąpić wraz ze zmianami w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego.
Przewodniczącym składu orzekającego będzie prezes TK Julia Przyłębska, sprawozdawcą będzie sędzia TK Justyn Piskorski.