Brak możliwości oceny dowodu w postaci ostatecznego orzeczenia lekarskiego w postępowaniu administracyjnym o wydanie pozwolenia na broń SK 113/20
23 listopada 2022 r. o godz. 12:30 Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie w sprawie skargi konstytucyjnej Z. P. dotyczącej braku możliwości oceny dowodu w postaci ostatecznego orzeczenia lekarskiego w postępowaniu administracyjnym o wydanie pozwolenia na broń.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności art. 15h ust. 7 ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji ( Dz.U. z 2019 r. poz. 284, ze zm.,dalej u.b.a.) rozumianego w ten sposób, że „przewiduje w postępowaniu administracyjnym o wydanie pozwolenia na broń szczególne ograniczenie dowodowe w postaci braku możliwości oceny dowodu w postaci ostatecznego orzeczenia lekarskiego (wydanego w oparciu o art. 15h u. b. a.), w szczególności poprzez brak możliwości kontroli instancyjnej tego orzeczenia" z art. 2 oraz art. 78 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.
Skarżący wystąpił do Komendanta Wojewódzkiego Policji (dalej również organ) o wydanie pozwolenia na broń. Do wniosku załączył orzeczenie lekarskie i orzeczenie psychologiczne o braku przeciwskazań do dysponowania bronią.W toku postępowania organ ustalił, że Skarżącemu cofnięto uprawnienia do kierowania pojazdami z powodów zdrowotnych. Z uwagi na powyższe organ wniósł odwołanie od orzeczenia lekarskiego i orzeczenia psychologicznego. W wyniku powtórnego badania dokonanego przez lekarzy Centrum Medycyny Pracy stwierdzono że Skarżący należy do osób wymienionych w art. 15 ust. 1 pkt 2 i 4 u.b.a. i nie może dysponować bronią. Pełnomocnik Skarżącego wniósł o przeprowadzenie dowodu i włączenie do akt sprawy dokumentacji medycznej z badań lekarskich Skarżącego wykonanych w Centrum Medycyny Pracy. Komendant Wojewódzki Policji odmówił wydania Skarżącemu pozwolenia na broń palną do celów łowieckich z powodu tego, że okoliczności dotyczące żądania zostały już stwierdzone i udowodnione orzeczeniem lekarskim wydanym w trybie odwoławczym, które jest dla organów Policji wiążące. Od decyzji organu Skarżący wniósł odwołanie do Komendanta Głównego Policji, który utrzymał w mocy decyzję Komendanta Wojewódzkiego Policji. Na decyzję Komendanta Głównego Policji Skarżący wniósł skargę do sądu administracyjnego. Wojewódzki Sąd Administracyjny skargę oddalił. Skarżący zakwestionował to orzeczenie skargą kasacyjną, którą Naczelny Sąd Administracyjny oddalił. W uzasadnieniu tego wyroku podkreślono, iż analiza przepisów ustawy o broni i amunicji wskazuje, że dokonywanie oceny stanu zdrowia fizycznego i psychicznego osób ubiegających się o pozwolenie na broń zostało przekazane upoważnionym do tego lekarzom i psychologom. Jeżeli zatem w sprawie o wydanie pozwolenia na broń uprawniony lekarz w ostatecznym orzeczeniu stwierdził brak zdolności skarżącego do dysponowania bronią, to stanowi to okoliczność wystarczającą do odmowy wydania pozwolenia na broń. Brak jest w tej sytuacji podstaw prawnych, aby prowadzić dalsze postępowanie dowodowe. Ostateczne orzeczenia lekarskie nie podlegają więc weryfikacji przez organy Policji w prowadzonych przez nie postępowaniach o wydanie pozwolenia na broń.
Skarżący wskazał, że kwestionowana regulacja u.b.a., przewidując ostateczność orzeczenia lekarskiego, nie spełnia konstytucyjnych standardów zaskarżalności, ochrony zaufania do organów państwa, sprawiedliwości proceduralnej oraz prawa do dobrej administracji, bez dostatecznego usprawiedliwienia koniecznością ochrony innej wartości, prawa lub wolności konstytucyjnej. Ustawodawca w ustawie o broni i amunicji – zdaniem Skarżącego – nie przewidział wystarczających środków prawnych w celu ochrony praw podmiotów, które znalazły się w sytuacji przeprowadzenia nierzetelnych badań lekarskich.
W ocenie Skarżącego wynikające z zasady demokratycznego państwa prawnego zasady: zaufania do organów państwa, sprawiedliwej i rzetelnej procedury, prawo do dobrej administracji, a także zasada zaskarżalności decyzji wymagają, aby właściwe podmioty dysponowały środkami prawnymi, które umożliwiają im skuteczne tj. realne kwestionowanie wadliwych dowodów oraz wzruszanie błędnych rozstrzygnięć.
Skarżący podnosi, że treść kwestionowanego przepisu powoduje, że kontrola organów czy sądów administracyjnych jest jedynie iluzoryczna. Narusza to w jego ocenie gwarantowane na podstawie art. 2 oraz art. 78 Konstytucji RP standardy ochrony, które wymagają rzetelnego przeprowadzenia postępowania, prawidłowej oceny materiału dowodowego oraz zagwarantowanego prawa do zaskarżenia wadliwych rozstrzygnięć.
Skarżący stwierdza, że obecna konstrukcja art. 15h ust. 7 u.b.a. tworzy konstrukcję normatywną, która w zakresie możliwości ochrony swoich uprawnień stanowi złudzenie prawa i w konsekwencji daje jedynie pozór ochrony interesów jednostki.
Jak zauważa Skarżący, brak stosownego trybu odwoławczego oraz ograniczone możliwości oceny dowodu w postaci opinii lekarskiej, wydanej na podstawie art. 15h u.b.a., sprawiają że działanie organów administracji może mieć charakter arbitralny. Tymczasem zasada sprawiedliwej procedury wymaga, by odpowiedni organ mógł przedstawić motywy swego rozstrzygnięcia, a ponadto - by rozstrzygnięcie to było weryfikowalne oraz, aby kontrola ta nie była ograniczona. W rezultacie istnienia kwestionowanej regulacji, w razie wydania wadliwego rozstrzygnięcia przez lekarza, nie ma możliwości weryfikacji tych okoliczności
w toku postępowania, co w ocenie Skarżącego powoduje, że strona administrowana zostaje pozbawiona możliwości ochrony swoich praw i udowadniania okoliczności dotyczących własnego stanu zdrowia w inny sposób.
Według Skarżącego, opinia lekarska jak każdy dowód w sprawie powinna podlegać ocenie w świetle zasad wiedzy i doświadczania życiowego. Jak zaznacza Skarżący, treść kwestionowanego przepisu oznacza, że całość merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawie zależy od lekarza uprawnionego do przeprowadzenia badań lekarskich w trybie odwoławczym. Tak skonstruowany model kontroli odwoławczej decyzji jest iluzoryczny, nie daje bowiem realnej możliwości zakwestionowania orzeczenia – podkreśla Skarżący.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Jarosław Wyrembak - przewodniczący, sędzia TK Piotr Pszczółkowski - sprawozdawca, sędzia TK Zbigniew Jędrzejewski, wiceprezes TK Mariusz Muszyński, sędzia TK Bogdan Święczkowski.