Odrzucenie środka odwoławczego bez wezwania do uzupełnienia braków formalnych. SK 49/08
12 lipca 2011 r. o godz. 13.00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna skargę konstytucyjną Gminnej Spółdzielni "Samopomoc Chłopska" w Koszalinie dotyczącą odrzucenia środka odwoławczego bez wezwania do uzupełnienia braków formalnych.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności art. 4248 § 1 w związku z art. 4245 § 1 pkt. 2 i 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku - Kodeks postępowania cywilnego z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 2 konstytucji w zakresie, w jakim przepis przewiduje odrzucenie bez wezwania do usunięcia braków - skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, niespełniającej wymogów określonych w art. 4245 § 1 pkt. 2 i 3 kodeksu postępowania cywilnego.
Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej (dalej: COSSG) oraz spółdzielnia "Samopomoc Chłopska" zawarły umowę na dostawę produktów piekarniczych na okres jednego roku. Umowa przewidywała kary umowne za odstąpienie od umowy z przyczyn, za które odpowiedzialność ponosi spółdzielnia. W wyniku suszy, która spowodowała klęskę urodzaju, drastycznie wzrosły ceny zbóż, co miało bezpośrednie przełożenie na ceny produktów piekarniczych. Strony nie doszły do porozumienia, co do wzrostu cen i w związku z tym spółdzielnia, by nie narażać się na dalsze straty finansowe, zaprzestał dostawy produktów. W konsekwencji COSSG odstąpił od umowy co spowodowało naliczenie kar umownych. Spółdzielnia złożyła pozew, w którym domagała się zasądzenia na jego rzecz kwoty tytułem niezapłaconych faktur VAT, albowiem w jej ocenie COSSG niezgodnie z prawem dokonał potrącenia z przysługujących spółdzielni należności kar umownych. Sąd wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym uwzględniający roszczenie spółdzielni. Od powyższego nakazu COSSG złożył sprzeciw oraz wniósł pozew wzajemny stojąc na stanowisku, że kary umowne zostały naliczone prawidłowo. Sąd I instancji oddalił powództwo i zasądził od spółdzielni zapłatę naliczonej kwoty, a sąd II instancji jedynie zmniejszył wysokość wymaganej kwoty.
U podstaw wyroków legło przekonanie sądów obu instancji, że spółdzielnia ponosi odpowiedzialność za odstąpienie od umowy przez COSSG a kwestia suszy i wzrostu cen stanowiła ryzyko gospodarcze nie usprawiedliwiające zaprzestania dostawy towarów. Spółdzielnia złożyła skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, która została odrzucona. Zdaniem sądu skarga nie odpowiadała wymogom formalnym gdyż nie wskazywała przepisu prawa, z którym zaskarżone orzeczenie jest niezgodne oraz nie wykazywała, że wzruszenie zaskarżonego orzeczenia w drodze innych środków prawnych nie było i nie jest możliwe.
W ocenie strony skarżącej z prawa do sądu wynika, nie tylko prawo do rozpoznania sprawy przez bezstronny, niezależny i niezawisły sąd ale również prawo do rzetelnej, odpowiedniej dla danej sytuacji procedury. Odrzucenie skargi bez wezwania do usunięcie braków formalnych wydaje się ukształtowaniem procesu niezgodnie z zasadami prawa do sądu oraz adekwatnych sankcji do przewinienia. Jest ponadto sprzeczne z konstytucyjną zasadą proporcjonalności oraz demokratycznym państwem prawnym poprzez wprowadzanie ograniczeń nieadekwatnych do sytuacji.
Rozprawie będzie przewodniczył sędzia TK Zbigniew Cieślak, sprawozdawcą będzie sędzia TK Maria Gintowt-Jankowicz.