Zasady wypłacania rent osobom z niepełnosprawnością intelektualną U 8/05
6 listopada 2007 r. o godz. 10.00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący zasad wypłacania rent osobom z niepełnosprawnością intelektualną.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności § 43 ust. 2 i ust. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 utego 1983 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń - w zakresie, w jakim przepisy te mogą być stosowane do osób innych niż małoletni, którzy nie mają przedstawiciela ustawowego oraz opiekunów faktycznych tych osób z art. 31, art. 32 ust. 1 oraz art. 30 Konstytucji .
Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają liczne skargi rodziców osób z niepełnosprawnością intelektualną dotyczące praktyki wypłacania ich dzieciom rent przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Jest ona odmienna od stosowanej wcześniej przez ośrodki pomocy społecznej. Rodzice odczuwają nowe sposoby jako przymuszanie do inicjowania sądowych procedur ubezwłasnowolnienia dzieci. Jednostki organizacyjne ZUS kierują do nich pisma informacyjne m.in. takie: "Należy w terminie 14 dni dostarczyć postanowienie sądu u ustaleniu opiekuna sądowego lub potwierdzenie o złożonym w sądzie wniosku o ustanowienie opiekuna". Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich analiza obowiązujących przepisów nie zobowiązuje ZUS do inicjowania działań do zmiany statusu osoby uprawnionej. Kwestionowane we wniosku przepisy rozporządzenia odnoszą się do sytuacji, gdy uprawniona do renty lub emerytury osoba niepełnosprawna, która nie potrafi lub nie może się podpisać, nie posiada opiekuna prawnego. Funkcjonuje ona - bez względu na ocenę jej stanu psychicznego czy sprawności intelektualnej - w oparciu o pomoc osoby lub osób z kręgu najbliższej rodziny, najczęściej rodziców. W obecnym stanie prawnym pełnomocnictwo notarialne umożliwia faktycznym opiekunom odbieranie wszelkich przekazów pieniężnych z wyjątkiem przekazu świadczenia rentowego lub emerytalnego przekazywanego przez ZUS. Wszystkie inne świadczenia np. pomocowe mogą być im wypłacane. Zdaniem RPO nieumiejętność pisania osoby niepełnosprawnej czy też bariery w swobodnym porozumiewaniu się z nią nie mogą być utożsamiane z niemożnością pokierowania przez niepełnosprawnego swym postępowaniem. Fakt, że osoba uprawniona nie umie lub nie może się podpisać, nie może być w świetle prawa przyczyną ubezwłasnowolnienia. Przymus inicjowania postępowań, jakiemu poddani zostali opiekunowie faktyczni takich osób nie jest uzasadniony. Stosowanie kwestionowanych przepisów narusza podstawowe prawa osób niepełnosprawnych i ich opiekunów. Zdaniem RPO odmienne do innych zasady wypłat świadczeń ZUS naruszają konstytucyjne prawa osób niepełnosprawnych intelektualnie.
Rozprawie będzie przewodniczyła sędzia TK Maria Gintowt-Jankowicz, a sprawozdawcą będzie sędzia TK Marek Mazurkiewicz.