Wybór ubezpieczenia rolniczego P 6/05
18 lipca 2006 r. o godz. 13.00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna pytanie prawne Sądu Okręgowego w Koszalinie dotyczące wyboru ubezpieczenia społecznego przez rolników prowadzących działalność gospodarczą.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności art. 5a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. 98.7.25 z późniejszymi zmianami) wprowadzony ustawą z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz o zmianie niektórych innych ustaw w zakresie, w jakim zmienia warunki wyboru ubezpieczenia społecznego przez rolników prowadzących działalność gospodarczą w okresie podlegania ubezpieczeniu w sposób uniemożliwiający dostosowanie się do nich osobom zainteresowanym ze względu na wejście w życie znowelizowanego przepisu w trakcie roku podatkowego z art. 2 i art. 7 Konstytucji.
Mieczysław B. jest rolnikiem i jednocześnie prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą. W 2001 roku został objęty ubezpieczeniem społecznym rolników, ponieważ spełniał warunki określone w art. 5a ustawy. To znaczy: podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników bezpośrednio przed podjęciem działalności gospodarczej nieprzerwanie przez jeden rok, podjął pozarolniczą działalność gospodarczą i nie pozostawał w stosunku pracy ani też w żadnym stosunku służbowym. 2 maja 2004 r. wszedł w życie zmieniony art. 5a powyższej ustawy wprowadzając dodatkowe obowiązki dla ubezpieczonych. Przepis ten przedłużył podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników bezpośrednio przed podjęciem działalności gospodarczej nieprzerwanie z jednego roku do trzech lat, wprowadził rozliczanie się z fiskusem w formie zryczałtowanego podatku dochodowego oraz warunek nie przekroczenia ustawowej kwoty podatku w danym roku podatkowym. Przy czym ustawa wymaga, aby zaświadczenie o wysokości podatku dotyczyło podatku za miniony rok. Ponieważ powyższy przepis wszedł w życie w trakcie roku podatkowego, ubezpieczeni zobowiązani zostali do przedłożenia zaświadczenia za 2003 rok, czyli za okres wsteczny, kiedy to dla wyboru ubezpieczenia wysokość podatku nie miała żadnego znaczenia. Mieczysław B. przekroczył ustaloną graniczną kwotę podatku za rok 2003 i dlatego oddział regionalny KRUS wyłączył go z ubezpieczenia społecznego rolników. Sąd okręgowy rozpatrujący odwołanie rolnika powziął wątpliwość co do zgodności z Konstytucją znowelizowanego przepisu ustawy. Zdaniem tego sądu powyższy przepis został wprowadzony z naruszeniem zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, gdyż diametralnie i w sposób zaskakujący ukształtował sytuację części ubezpieczonych, pozbawiając ich możliwości realizacji praw, które już posiadali. Wejście w życie kwestionowanej regulacji po upływie miesiąca od chwili ogłoszenia ustawy i w trakcie roku podatkowego oznacza naruszenie nakazu zachowania odpowiedniej vacatio legis, a tym samym naruszenie jednej z zasad demokratycznego państwa prawnego.
Rozprawie będzie przewodniczyć sędzia TK Teresa Dębowska-Romanowska, a sprawozdawcą będzie sędzia TK Marek Mazurkiewicz.