Ustanowienie pełnomocnika procesowego P 19/03
W dniu 9 listopada 2004 r. o godz. 10.00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna pytanie prawne Sądu Okręgowego w Poznaniu w sprawie zgodności art. 87 Kodeksu postępowania cywilnego z art. 63 w związku z art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 i art. 31 ust. 3 Konstytucji, dotyczący zasad ustanawiania pełnomocnictwa.
Art. 95 § 1 Kodeksu cywilnego wprowadza zasadę możności dokonywania czynności prawnych przez przedstawiciela (w tym pełnomocnika), z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie albo wynikających z właściwości danej czynności prawnej. Strony są ograniczone w wyborze pełnomocników procesowych, którymi mogą ustanawiać tylko osoby wyraźnie przez ustawę do zastępstwa dopuszczone. Jak stanowi art. 87 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego pełnomocnikiem procesowym może być adwokat lub radca prawny (w sprawach własności przemysłowej także rzecznik patentowy), a ponadto współuczestnik sporu, jak również rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia.
W nawiązaniu do stanu faktycznego rozpatrywanej sprawy Sąd Okręgowy w Poznaniu zadaje pytanie, dlaczego pełnomocnikiem nie może być kuzynka (siostra cioteczna) upośledzonej powódki, sprawująca nad nią faktyczną opiekę. Sąd pytający zwraca uwagę, iż osoby, które nie mogą pozwolić sobie na zatrudnienie fachowego pełnomocnika, a nie mają bliskich wskazanych w art. 87 § 1 k.p.c. w rzeczywistości pozbawione zostały możliwości skorzystania z pomocy innego, godnego zaufania pomocnika. W efekcie przepis ten może prowadzić do sytuacji, w której strony są pozbawione możności pełnego wypowiedzenia swoich racji przed sądem, co ogranicza konstytucyjnie gwarantowane prawo obywatela do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji). W wyniku zastosowania tego przepisu może także zostać naruszona równość procesowa stron. Jeżeli jedna ze stron zostaje pozbawiona możliwości swobodnego ustanowienia pełnomocnika, bo - ze względów finansowych lub rodzinnych - nie może powierzyć swojej sprawy osobie, której ufa, to znajduje się ona w gorszej pozycji niż inni uczestnicy postępowania. Tym samym naruszona zostaje zasada równości obywateli wobec prawa (art. 32 ust. 1 Konstytucji).
Rozprawie będzie przewodniczył sędzia TK Bohdan Zdziennicki, a sprawozdawcą będzie sędzia TK Teresa Dębowska - Romanowska.