Uprawnienia sądu odwoławczego SK 8/02
11 marca 2003 r. o godz. 10:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna skargę konstytucyjną Waldemara G. w sprawie zgodności z Konstytucją niektórych artykułów kodeksu postępowania cywilnego, stanowiących podstawę do zmiany przez sąd odwoławczy korzystnych dla pozwanego ustaleń faktycznych dokonanych przez sąd I instancji.
Wyrokiem Sądu Rejonowego w Lubinie skarżący został zobowiązany do zapłacenia świadczenia pieniężnego na rzecz KGHM "Polska Miedź" S.A.. Sąd ten wskazał, iż zgodnie z umową stron w przypadku powtarzania roku lub skreślenia z listy studentów stypendysta zobowiązany był do zwrotu pobranego od fundatora stypendium. W postępowaniu ustalono, iż w sprawie została spełniona druga z wyżej wymienionych przesłanek - Waldemar G. został skreślony z listy studentów. Skarżący zakwestionował tak ustaloną przesłankę w apelacji i błędność tego ustalenia uznał sąd odwoławczy. Jednocześnie, działając na podstawie art. 382 i 384 kodeksu postępowania cywilnego sąd zakwestionował korzystne dla skarżącego ustalenia sądu pierwszej instancji o braku istnienia pierwszej przesłanki i przyjął iż skarżący powtarzał rok. Dopiero w oparciu o tak nowo skonstruowaną podstawę faktyczną sąd oddalił apelację.
Zdaniem skarżącego wyrażone w zaskarżonych przepisach kodeksu postępowania cywilnego upoważnienie sądu apelacyjnego do zmiany korzystnych dla skarżącego ustaleń faktycznych sądu I instancji, w sytuacji gdy żadna ze stron procesu ustaleń tych w postępowaniu odwoławczym nie kwestionuje, godzi w zaufanie obywatela do władzy sądowniczej. Jest to również naruszeniem obowiązku lojalnego i zgodnego z prawem zachowania się organów władzy publicznej wobec obywateli (art. 2 Konstytucji).
Waldemar G. wskazuje, iż sytuacja, w której sąd drugiej instancji z własnej inicjatywy zmienia korzystne ustalenia sądu pierwszej instancji, co zostaje ujawnione dopiero w wydanym wyroku, całkowicie uniemożliwia skarżącemu skorzystanie z prawa do obrony. Stan taki, jest zdaniem skarżącego niezgodny z konstytucyjnym prawem do bezstronnego i sprawiedliwego sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Skarżący uważa, że samodzielne dokonywanie przez sąd odwoławczy nowych ustaleń faktycznych - przeciwnych do korzystnych dla skarżącego ustaleń sądu I instancji - oznacza, iż postępowania w tym zakresie sprowadza się w rzeczywistości do jednej tylko instancji orzekającej. Nie ma bowiem możliwości zaskarżenia tego rodzaju nowych ustaleń do instancji wyższej. Taki model postępowania narusza więc zasadę dwuinstancyjności postępowania (art. 78 Konstytucji).
W związku z powyższymi zastrzeżeniami skarżący wniósł o stwierdzenie niezgodności: art. 382 i 384 Kodeksu postępowania cywilnego z art. 2, 45 ust. 1, art. 32 ust. 1 w związku z art. 45 ust. 1 i w związku z art. 78 Konstytucji RP; oraz art. 385 Kodeksu postępowania cywilnego z art. 2 i 78 Konstytucji RP.
Rozprawie będzie przewodniczyła Sędzia TK Ewa Łętowska, a sprawozdawcą będzie Sędzia TK Wiesław Johann.