Kombatanci i osoby represjonowane SK 4/02
15 kwietnia 2003 r. o godz. 10:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna połączone: pytanie prawne Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz skargi konstytucyjne Zdzisława M. i Kazimierza Z. w sprawie konstytucyjności niektórych przepisów ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego.
Skarżący Kazimierz Z. na mocy prawomocnej i ostatecznej decyzji Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych został pozbawiony uprawnień kombatanckich. Do dnia 31 lipca 1997 roku za działalność kombatancką uważane było "uczestniczenie w walkach z oddziałami Ukraińskiej Armii Powstańczej", po tej dacie ustawodawca w art. 1 pkt 1 lit. a ustawy o zmianie ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego za działalność kombatancką uznał "uczestniczenie w walkach w jednostkach Wojska Polskiego oraz zmilitaryzowanych służbach państwowych z oddziałami Ukraińskiej Powstańczej Armii". Zdaniem skarżącego powiązanie działalności z przynależnością do ściśle określonej formacji jest dyskryminujące oraz narusza konstytucyjną zasadę równości w sferze uprawnień kombatanckich (art. 32 Konstytucji). Z kolei utrata przez skarżącego uprawnień kombatanckich narusza konstytucyjną zasadę ochrony praw słusznie nabytych (art. 2 Konstytucji).
Skarżący Władysław M. został na mocy art. 25 ust. 2 pkt 2 ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego pozbawiony uprawnień kombatanckich. Organ wydający decyzję uznał, że skarżący posiadał uprawnienia kombatanckie wyłącznie z tytułu "walki o utrwalenie władzy ludowej", która na mocy zaskarżonych przepisów przestała być uznawana za działalność kombatancką. Skarżący uważa, że wprowadzona zmiana narusza zasadę ochrony praw słusznie nabytych oraz zasadę państwa prawnego, zgodnie z którymi prawo nie powinno działać wstecz (art. 2 Konstytucji). Władysław M. uważa także, że sformułowanie zaskarżonego przepisu jest nieprecyzyjne, a użycie zwrotu w cudzysłowie powoduje poważne trudności w zakresie jego interpretacji i stosowania. Narusza to zasadę jasności i precyzyjności przepisów prawnych (art. 2 Konstytucji).
Naczelny Sąd Administracyjny w swoim pytaniu prawnym zwraca uwagę na komplikacje prawne wiążące się z wprowadzeniem ograniczenia terminu składania wniosku o przyznanie uprawnień kombatanckich bez żadnego okresu przejściowego ani jakichkolwiek kroków informacyjno-ostrzegawczych. Ustawa z 24 stycznia 1991 r. o kombatantach i niektórych osobach represjonowanych nie zawierała żadnego przepisu ograniczającego w czasie składanie wniosku o przyznanie uprawnień kombatanckich. Ograniczenie (termin do końca 1997 roku) zostało wprowadzone nowelą z 25 kwietnia 1997 r. Kolejna nowelą - z 6 lutego 1998 r. przedłużono ten termin do 31 grudnia 1998 r. Jednocześnie ustawa z 25 kwietnia 1997 roku rozszerzyła tytuły do uzyskania kombatanctwa. Zdaniem NSA nie zostało jednak wystarczająco jasno zaznaczone, że obowiązkowi złożenia wniosku podlegają wszyscy kombatanci - nie tylko osoby nowo nabywające uprawnienia. Mogą więc powstać wątpliwości, czy ten sposób wprowadzenia ograniczenia terminu uznać należy za odpowiadający zasadom wymaganego standardu wprowadzania zmian w prawie (art. 2 Konstytucji).
NSA uważa ponadto, że ustanowione przez zaskarżone przepisy kryterium daty potwierdzenia uprawnień kombatanckich ma charakter czysto arbitralny. Zupełnie inaczej potraktowane zostały osoby, którym udało się do 31 grudnia 1998 roku zdobyć potwierdzenie uprawnień kombatanckich oraz osoby znajdujące się w identycznej sytuacji materialnoprawnej, ale nie mogące na czas przedstawić wymaganych dowodów. Zdaniem NSA stan taki jest niezgodny z zasadą równości wobec prawa (art. 32 Konstytucji).
Rozprawie będzie przewodniczył Wiceprezes TK Andrzej Mączyński, a sprawozdawcą będzie Sędzia TK Marek Mazurkiewicz.