Zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika z urzędu P 56/14
4 kwietnia 2017 r. o godz. 11:00 Trybunał Konstytucyjny publicznie ogłosi orzeczenie wydane na posiedzeniu niejawnym dotyczące pytania prawnego Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie XV Wydział Gospodarczy w sprawie zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia pełnomocnika z urzędu.
Trybunał Konstytucyjny publicznie ogłosi orzeczenie w sprawie zgodności art. 117 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego w zakresie, w jakim nakłada na osoby prawne ciężar wykazania braku dostatecznych środków na poniesienie kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego i art. 103 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zakresie, w jakim nakłada na osoby prawne ciężar wykazania braku dostatecznych środków na poniesienie kosztów sądowych oraz czy obie te regulacje, w zakresie, w jakim nie przewidują procedury wezwania do uzupełnienia wniosku, gdy podane dane są niewystarczające dla oceny braku dostatecznych środków na poniesienie tych kosztów z art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 konstytucji.
Zdaniem sądu pytającego zróżnicowanie sytuacji procesowej stron postępowania, uzależnione od ich statusu prawnego (osoba fizyczna czy osoba prawna), jest niezgodne z konstytucyjną zasadą równości. Osoba fizyczna, występująca o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego czy o zwolnienie od kosztów sądowych, zobowiązana jest jedynie do złożenia oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku i źródłach utrzymania, bez konieczności przedkładania dokumentów potwierdzających te okoliczności. Ponadto w przypadku, gdy osoba fizyczna nie złoży takiego oświadczenia, przewidziana jest procedura uzupełnienia jego braków (art. 130 kodeksu postępowania cywilnego).
Sąd pytający wskazuje, że sytuacja osób prawnych jest w tej kwestii całkowicie odmienna. Kwestionowane regulacje poprzez brak procedury uzupełnienia dokumentów, w sytuacji, gdy złożone są niepełne bądź zachodzi potrzeba złożenia dodatkowych, naruszają konstytucyjne prawo do rzetelnego procesu. Ponadto nałożenie na stronę będącą osobą prawną ciężaru udowodnienia dokumentami braku dostatecznych środków na pokrycie kosztów sądowych czy wynagrodzenia pełnomocnika już w pierwszym piśmie, bez wskazania, jakie dokumenty powinna przedłożyć i za jaki okres, jest również w ocenie sądu pytającego niezgodne z konstytucją. Również ustanowienie rygorystycznej sankcji w postaci oddalenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych czy ustanowienie pełnomocnika w przypadku niewykazania już w tym wniosku braku dostatecznych środków na pokrycie kosztów, względnie na poniesienie kosztów wynagrodzenia pełnomocnika, budzi konstytucyjne wątpliwości – podkreśla sąd pytający.
Przewodnicząca składu orzekającego: sędzia TK Małgorzata Pyziak-Szafnicka, sprawozdawca- sędzia TK Stanisław Rymar.