Rozszerzenie w wyniku wykładni ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej na współmałżonka w sytuacji, w której akcje lub udziały w spółce prawa handlowego posiada jeden z małżonków i są one objęte małżeńską wspólnością mąjątkową SK 101/22
18 listopada 2025 r. o godz. 11:30 Trybunał Konstytucyjny rozpozna skargę konstytucyjną dotyczącą rozszerzenia w wyniku wykładni ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej na współmałżonka w sytuacji, w której akcje lub udziały w spółce prawa handlowego posiada jeden z małżonków i są one objęte małżeńską wspólnością majątkową.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności:
1) art. 4 pkt 5 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne rozumianego w ten sposób, że „osoba pełniąca funkcję publiczną posiada więcej niż 10% akcji lub udziały przedstawiąjące więcej niż 10% kapitału zakładowego — w każdej tych spółek, w sytuacji, w której akcje lub udziały w tej spółce posiada jej małżonek i są one objęte małżeńską wspólnością majątkową”,
z art. 64 ust. 1 i 3 w związku z art. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP,
2) art. 4 pkt 5 ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, rozumianego w ten sposób, że, „osoba pełniąca funkcję publiczną posiada więcej niż 10% akcji lub udziały przedstawiające więcej niż 10% kapitału zakładowego — w każdej tych spółek, w sytuacji, w której akcje lub udziały w tej spółce posiada jej małżonek i są one objęte małżeńską wspólnością majątkową”,
z art. 32 ust. 1 i 2 w związku z art. 2 Konstytucji RP,
3) art. 4 pkt 5 ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, rozumianego w ten sposób, że, „osoba pełniąca funkcję publiczną posiada więcej niż 10% akcji lub udziały przedstawiające więcej niż 10% kapitału zakładowego — w każdej tych spółek, w sytuacji, w której akcje lub udziały w tej spółce posiada jej małżonek i są one objęte małżeńską wspólnością majątkową”,
z art. 22 w związku z art. 31 ust. 3 w związku z art. 2 Konstytucji RP.
Uchwałą Zarządu Powiatu Skarżąca została odwołana ze stanowiska dyrektora Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej. W uzasadnieniu uchwały wskazano, że Skarżąca dopuściła się naruszenia ustawy o ograniczeniu działalności gospodarczej w ten sposób, że posiadała 90 udziałów stanowiących 90% kapitału zakładowego w spółce prawa handlowego, które wchodziły w skład ustawowej wspólności małżeńskiej. Udziały w spółce zostały nabyte z majątku wspólnego małżonków, a udziałowcem spółki jest wyłącznie mąż Skarżącej. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie (dalej: WSA) stwierdził nieważność zaskarżonej uchwały. Zdaniem WSA, pojęcie posiadania dotyczy stanu faktycznego, a nie kwestii natury właścicielskiej, czy majątkowej. Naczelny Sąd Administracyjny (dalej: NSA), uchylił zaskarżony wyrok WSA i oddalił skargę.
Zdaniem Skarżącej art. 4 pkt 5 ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne narusza prawo własności Skarżącej i jej małżonka. Skarżąca podkreśla, że Konstytucja chroni prawo własności jako jeden z fundamentów społecznej gospodarki rynkowej, dlatego ograniczenia w zakresie prawa własności mogą być wprowadzane wyłącznie w formie ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie naruszają istoty prawa własności. Zdaniem Skarżącej, prawo własności współmałżonka zostało naruszone w istotny sposób. Przyjęty sposób rozumienia przepisu jest, w ocenie Skarżącej, nie do pogodzenia z tytułem i zakresem regulacji ustawy, która dotyczy osób pełniących funkcje publiczne, a nie ich małżonków.
Kwestionowana regulacja w ocenie Skarżącej narusza również zasadę proporcjonalności – wyrażoną w art. 31 ust. 3 Konstytucji – w myśl której wszelkie ograniczenia praw podmiotowych, mogą być stosowane wyłącznie w przypadku spełnienia przesłanek określonych w art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Tymczasem zdaniem Skarżącej uniemożliwienie małżonkowi osoby pełniącej funkcję publiczną posiadania więcej niż 10% udziałów w spółkach prawa handlowego ogranicza w sposób nieuzasadniony, nieadekwatny i nieproporcjonalny gwarantowane konstytucyjnie prawo własności, swobody prowadzenia działalności gospodarczej, zasadę demokratycznego państwa prawnego – wyrażoną w art. 2 Konstytucji – oraz wywodzoną z niej zasadę rzetelnej legislacji, obejmującą zasadę określoności prawa w sytuacji, w której brak jest wyraźnej dyspozycji ze strony ustawodawcy, co do objęcia dyspozycją przepisów małżonka osoby pełniącej funkcję publiczną lub też składnikami majątku wspólnego małżonków.
W ocenie Skarżącej, sposób rozumienia kwestionowanej regulacji narusza także art. 22 Konstytucji ograniczając prawo małżonka osoby pełniącej funkcję publiczną do prowadzenia działalności gospodarczej czy też posiadania udziałów lub akcji w spółkach. Wskazać należy, iż ustawa dotyczy wyłącznie osób pełniących funkcję publiczne, a rozciąganie stosowania przepisów tej ustawy na małżonków nie jest uzasadnione ważnym interesem publicznym – podkreśla Skarżąca.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Rafał Wojciechowski- przewodniczący, sędzia TK Krystyna Pawłowicz- sprawozdawca, sędzia TK Stanisław Piotrowicz, wiceprezes TK Bartłomiej Sochański, sędzia TK Jarosław Wyrembak.