Komunikat po Drukuj

Ujawnianie przyczyny niepełnosprawności w orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności SK 19/17

Data: 19 VI 2018 godz.: 15.39

21 marca i 19 czerwca 2018 r. o godz. 13:00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał skargę konstytucyjną G.T. dotyczącą ujawniania przyczyny niepełnosprawności w orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że § 13 ust. 2 pkt 9 w związku z § 32 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności jest niezgodny z art. 47 oraz art. 51 ust. 1, 2 i 5 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Trybunał umorzył postępowanie w pozostałym zakresie.

Orzeczenie zapadło jednogłośnie.

Skarżący zakwestionował w skardze konstytucyjnej zgodność § 13 ust. 2 pkt 9 w związku z § 32 ust. 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (dalej: rozporządzenie z 2003 r.) „w zakresie, w jakim przewiduje obligatoryjne zamieszczenie symbolu przyczyny niepełnosprawności, a w konsekwencji rodzaju choroby, w szczególności choroby psychicznej, jako przyczyny niepełnosprawności w orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności”, z art. 47 w związku z art. 51 ust. 1, 2 i 5 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Zgodnie z § 13 ust. 2 pkt 9 rozporządzenia z 2003 r. orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zawiera symbol przyczyny niepełnosprawności. Zakwestionowany „związkowo” § 32 ust. 2 rozporządzenia z 2003 r. pozwala zidentyfikować symbol przyczyny niepełnosprawności wskazany w orzeczeniu (zob. np. § 32 ust. 2 pkt 2 tego rozporządzenia – symbol 02-P – choroby psychiczne).

Zdaniem skarżącego, ujawnienie przyczyny niepełnosprawności w urzędowym dokumencie, jakim jest orzeczenie o stopniu niepełnosprawności narusza zasadę wyłączności ustawowej ingerencji w prawo do prywatności i autonomię informacyjną jednostki, a ponadto stanowi nieproporcjonalne ograniczenie konstytucyjnych praw i wolności jednostki (art. 47 w związku z art. 51 ust. 1, 2 i 5 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji). Skarżący podkreślił, że w szczególności zamieszczenie w orzeczeniu symbolu „02-P”, naraża na stygmatyzację związaną z uprzedzeniami społecznymi wobec osób z niepełnosprawnością psychiczną.  

Zarzuty skarżącego poparł Rzecznik Praw Obywatelskich. 

Trybunał, przystępując do rozpoznania zarzutów, wziął pod uwagę, że w postępowaniu skargowym przedmiot postępowania i wyrokowania zdeterminowany jest sytuacją prawną skarżącego i zakresem naruszonych praw oraz ostatecznym orzeczeniem, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Trybunał może orzekać tylko w granicach podstawy rozstrzygnięcia. W związku z tym Trybunał zbadał § 13 ust. 2 pkt 9 w związku z § 32 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia z 2003 r., który dotyczy zamieszczenia w orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności symbolu przyczyny niepełnosprawności „02-P”, oznaczającego choroby psychiczne.

Trybunał podzielił argumentację skarżącego i Rzecznika co do zarzutu naruszenia zasady wyłączności ustawowej ingerencji w konstytucyjne prawa i wolności jednostki, jakimi są prawo do prywatności i prawo do autonomii informacyjnej jednostki. Podstawą prawną ujawnienia symbolu przyczyny niepełnosprawności jest § 13 ust. 2 pkt 9 w związku z § 32 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia z 2003 r., a więc przepis rangi podustawowej. Tymczasem ujawnianie i przetwarzanie danych osobowych, chronione na podstawie art. 47 i art. 51 Konstytucji, jest ograniczeniem korzystania z wolności i praw, a takie ograniczenie, zgodnie z art. 31 ust. 3 Konstytucji, może być ustanowione tylko w ustawie. Biorąc pod uwagę umiejscowienie w systemie prawa obowiązku zamieszczenia symbolu przyczyny niepełnosprawności w orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności, Trybunał uznał, że § 13 ust. 2 pkt 9 w związku z § 32 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia z 2003 r. we wskazanym w sentencji zakresie, jest niezgodny z art. 47 oraz art. 51 ust. 1, 2 i 5, w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.  

W związku ze stwierdzeniem niekonstytucyjności § 13 ust. 2 pkt 9 w związku z § 32 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia z 2003 r. ze względu na ustanowienie ograniczenia konstytucyjnych wolności i praw w rozporządzeniu, Trybunał umorzył postępowanie w zakresie badania zarzutu nieproporcjonalnej ingerencji w prawo do prywatności i prawo do autonomii informacyjnej jednostki, przyjmując, że badanie takie, wobec braku odpowiedniej regulacji ustawowej, byłoby przedwczesne.

Na skutek wyroku organy orzekające o stopniu niepełnosprawności tracą podstawę do zamieszczania w orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności symbolu „02-P”; mają jednak nadal obowiązek zamieszczania w orzeczeniu wskazań, o których mowa w art. 6b ust. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych dotyczących np. odpowiedniego zatrudnienia uwzględniającego psychofizyczne możliwości danej osoby. Do czasu podjęcia działań legislacyjnych przez ustawodawcę, wskazania te mogą być podstawą przyznawania osobie niepełnosprawnej stosownych świadczeń lub uprawnień.

Trybunał podtrzymał stanowisko, że nie jest jego rolą wskazywanie ustawodawcy sposobu ukształtowania poszczególnych instytucji prawnych w sposób zgodny z zasadami konstytucyjnymi, ponieważ nie mieści się to w przewidzianych Konstytucją kompetencjach Trybunału. Wskazał, że rolą ustawodawcy jest dobranie takich środków, które pozwolą zapewnić osobom niepełnosprawnym wsparcie na rynku pracy, z jednoczesnym poszanowaniem prawa do prywatności tych osób i uwzględnieniem interesów pracodawców. 

Przewodniczącym składu orzekającego był sędzia TK Piotr Pszczółkowski, sprawozdawcą był sędzia TK Piotr Tuleja.