Komunikat po Drukuj

Obowiązek oskarżonego poddania się badaniom; zastosowanie środków przymusu; asysta przy badaniu. U 2/11

Data: 5 III 2013 godz.: 0.00

Kwestionowane przepisy są niezgodne z konstytucją.

5 marca 2013 r. o godz. 9.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący poddawania badaniom lub wykonywania czynności z udziałem oskarżonego oraz osoby podejrzanej.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że: 
1. § 5 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2005 r. w sprawie poddawania badaniom lub wykonywania czynności z udziałem oskarżonego oraz osoby podejrzanej 
- jest niezgodny z art. 74 § 4 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego oraz art. 92 ust. 1, art. 41 ust. 1 i art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji, 
- nie jest niezgodny z art. 22 ust. 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta

2. § 5 ust. 2 rozporządzenia powołanego w punkcie 1 jest niezgodny z art. 74 § 4 ustawy z 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego oraz art. 92 ust. 1 i art. 41 ust. 1 konstytucji.

3. § 10 ust. 1 rozporządzenia powołanego w punkcie 1, w części zawierającej słowa "mimo zastosowania przymusu bezpośredniego,", jest niezgodny z art. 74 § 4 ustawy z 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego oraz art. 92 ust. 1 i art. 41 ust. 1 konstytucji.

Trybunał podzielając stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich orzekł, że rozporządzenie wprowadzając możliwość stosowania przymusu bezpośredniego podczas badań i czynności, o których mowa w art. 74 Kodeksu postępowania karnego (dalej: k.p.k.), uzupełnia ten kodeks, tracąc charakter wykonawczy i zrywając więź między rozporządzeniem a ustawą. Zakwestionowane przepisy rozporządzenia wykraczają bowiem poza ramy upoważnienia ustawowego, normując materię nieuregulowaną w ustawie. W konsekwencji są one niezgodne z art. 74 § 4 k.p. k. oraz art. 92 ust. 1 konstytucji.

Brak w k.p.k. postanowień co do zasady i trybu stosowania przymusu bezpośredniego podczas badań i czynności, o których mowa w art. 74 k.p.k. oraz co do dopuszczalnych środków takiego przymusu, sprawia, iż kontrola konstytucyjności kwestionowanych przepisów rozporządzenia musi być rygorystyczna. Zważywszy na to, Trybunał stwierdził, że kwestionowane przepisy wprowadzają ograniczenie nietykalności osobistej i wolności osobistej, ingerując w sferę zastrzeżoną wyłącznie dla ustawy, o czym ustrojodawca przesądza w art. 41 ust. 1 konstytucji.

W kwestii zgodności § 5 ust. 1 rozporządzenia z art. 47 konstytucji Trybunał rozstrzygnął, że prawo do prywatności wymaga również poszanowania godności ludzkiej oskarżonego lub osoby podejrzanej w trakcie zbierania dowodów biologicznych, które są czynnościami stanowiącymi ingerencję w integralność organizmu człowieka. Trybunał podkreślił, że instytucja asysty przewidziana w zakwestionowanym przepisie rozporządzenia stanowi ograniczenie prawa do prywatności, a ponieważ ograniczenie to zostało wprowadzone aktem podustawowym, to § 5 ust. 1 rozporządzenia jest niezgodny z art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji.

Trybunał podzielając stanowisko Ministra Sprawiedliwości orzekł, że art. 22 ust. 2 ustawy o prawach pacjenta jest nieadekwatnym wzorcem kontroli wobec § 5 ust. 1 rozporządzenia, wskazując, że badania przeprowadzone na podstawie art. 74 § 2 i 3 k.p.k. nie są wykonywane dla zachowania, ratowania, przywracania i poprawy zdrowia. Co więcej, ustawa o prawach pacjenta oraz ustawa o działalności leczniczej zakładają jednak pewną aktywną rolę pacjenta, a w przypadku oskarżonego lub osoby podejrzanej - poddanej wbrew jej woli przymusowi bezpośredniemu w celu uzyskania dowodów w postępowaniu karnym - nie sposób dopatrywać się takiej aktywności.

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Andrzej Wróbel, sprawozdawcą był prezes TK Andrzej Rzepliński.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.