Komunikat po Drukuj

Zasady udostępniania akt sprawy w trakcie postępowania przygotowawczego K 42/07

Data: 3 VI 2008 godz.: 0.00

Arbitralne wyłączanie przez prokuratora jawności tych materiałów postępowania przygotowawczego, które uzasadniają wniosek prokuratora w przedmiocie tymczasowego aresztowania, jest niezgodne z konstytucją.

3 czerwca 2008 r. o godz. 13.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący zasad udostępniania akt sprawy w trakcie postępowania przygotowawczego.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 156 § 5 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego w zakresie, w jakim umożliwia arbitralne wyłączenie jawności tych materiałów postępowania przygotowawczego, które uzasadniają wniosek prokuratora w przedmiocie tymczasowego aresztowania, jest niezgodny z art. 2 oraz art. 42 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny podzielił zastrzeżenia Rzecznika Praw Obywatelskich co do nieprecyzyjności zaskarżonego przepisu, która umożliwia nadawanie mu różnej interpretacji przez organy stosujące prawo. Kluczowe znaczenie ma tu nie tylko wskazywany przez Rzecznika brak określenia przesłanek, którymi powinien kierować się organ prowadzący postępowanie przy podejmowaniu decyzji o odmowie udostępnienia akt, ale także to, że ustawodawca w żadnym z przepisów kodeksu postępowania karnego nie sprecyzował, co należy rozumieć przez zawarte w zakwestionowanej regulacji sformułowanie: "akta sprawy sądowej". Na aprobatę zasługują także wątpliwości wnioskodawcy co do zgodności kwestionowanego przepisu Kodeksu postępowania karnego z konstytucyjnym prawem do obrony. Postępowanie przygotowawcze - odmiennie niż postępowanie sądowe - co do zasady słusznie nie jest oparte na zasadzie pełnej jawności akt sprawy. W procedurze karnej istnieją przepisy umożliwiające oskarżonemu (i jego obrońcy) uzyskanie częściowej wiedzy na temat materiału dowodowego, zebranego na danym etapie postępowania przygotowawczego, np. przez zapoznanie się z postanowieniem o przedstawieniu zarzutów. Tym niemniej Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że powyższych mechanizmów nie można uznać za ekwiwalentne do prawa dostępu do materiałów postępowania przygotowawczego, uzasadniających wniosek prokuratora w przedmiocie tymczasowego aresztowania. Nie umożliwiają one też w sposób wystarczający realizacji prawa do obrony w sytuacji zastosowania tego środka zapobiegawczego, w zakresie wymaganym przez konstytucję oraz standardów prawa międzynarodowego. Ze względu na skoncentrowanie się przez wnioskodawcę na negatywnych skutkach zaskarżonego przepisu dla osób tymczasowo aresztowanych i ich obrońców, Trybunał Konstytucyjny zdecydował się na wydanie wyroku zakresowego. Orzeczenie o niekonstytucyjności kwestionowanego przepisu nie powoduje utraty przez tę regulację mocy obowiązującej, lecz eliminuje taką możliwości jego interpretacji, która jest niezgodna z konstytucją. W razie zainicjowania przez prokuratora postępowania incydentalnego w przedmiocie zastosowania lub przedłużenia tymczasowego aresztowania - oskarżony, którego dotyczyć ma ten środek zapobiegawczy, powinien mieć prawo wglądu do materiałów postępowania przygotowawczego (do tej części akt), które stanowią uzasadnienie wniosku prokuratora.

Niezależnie od powyższego pożądane jest wprowadzenie przez ustawodawcę do kwestionowanego przepisu przesłanek ograniczających arbitralne stosowanie zaskarżonej regulacji.

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Mirosław Wyrzykowski, a sprawozdawcą był sędzia TK Wojciech Hermeliński.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.