Postanowienia regulaminu organizacyjno-porządkowego dla zakładów psychiatrycznych i zakładów leczenia odwykowego przeznaczonych do wykonywania środków zabezpieczających; zasady wydawania rozporządzenia U 8/14
Data: 21 IV 2015 godz.: 14.35
Kwestionowane przepisy rozporządzenia, określające ograniczenia praw i wolności, są niezgodne z konstytucją ze względu na nieodpowiednią formę prawną ich wprowadzenia – stwierdził Trybunał Konstytucyjny.
21 kwietnia 2015 r. o godz. 13:00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący postanowień regulaminu organizacyjno-porządkowego dla zakładów psychiatrycznych i zakładów leczenia odwykowego przeznaczonych do wykonywania środków zabezpieczających (zasady wydawania rozporządzenia).
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:
1) § 10 ust. 4 rozporządzenia Ministra Zdrowia z 10 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu zakładów psychiatrycznych i zakładów leczenia odwykowego przeznaczonych do wykonywania środków zabezpieczających oraz składu, trybu powoływania i zadań komisji psychiatrycznej do spraw środków zabezpieczających, jest niezgodny z art. 92 ust. 2 konstytucji,
2) § 1 pkt 3 załącznika nr 6 do rozporządzenia powołanego w punkcie 1, jest niezgodny z art. 41 ust. 1 i art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji,
3) § 2 ust. 1 pkt 5 załącznika nr 6 do rozporządzenia powołanego w punkcie 1 w zakresie, w jakim przyznaje kierownikowi zakładu psychiatrycznego kompetencję do określania godzin prowadzenia przez pacjentów niekontrolowanych rozmów telefonicznych, jest niezgodny z art. 49 konstytucji.
Zarzuty Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczyły naruszenia zakazu przekazywania przez ministra jego własnej kompetencji do uregulowania danej sprawy innemu podmiotowi. Wnioskodawca wskazywał, że w myśl art. 201 § 4 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy, regulamin organizacyjno-porządkowy wykonywania środków zabezpieczających powinien być określony w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw zdrowia. Sposób realizacji tych środków nie może zatem wynikać – jak w wypadku zakładów psychiatrycznych dysponujących warunkami podstawowego zabezpieczenia – z regulaminu ustalanego przez kierownika takiego zakładu. Rzecznik kwestionował również te unormowania regulaminu Ministra Zdrowia, które określały zasady przeprowadzania kontroli osobistej osób przyjmowanych do zakładów psychiatrycznych oraz zasady odbywania rozmów telefonicznych przez osoby przebywające w takich zakładach. W ocenie wnioskodawcy materie te powinny być unormowane w ustawie.
Konstytucyjny zakaz subdelegacji kompetencji do wydania rozporządzenia uniemożliwia organowi upoważnionemu do wydania tego aktu normatywnego przekazanie kompetencji prawodawczej innemu organowi. Upoważnienie zawarte w art. 201 § 4 kodeksu karnego wykonawczego nakazuje unormowanie w rozporządzeniu regulaminu organizacyjno-porządkowego wszystkich typów zakładów psychiatrycznych, w których wykonywane są środki zabezpieczające. Regulamin dla zakładów o wzmocnionym i maksymalnym stopniu zabezpieczenia określono w załączniku nr 6 do rozporządzenia Ministra Zdrowia. Zakwestionowany § 10 ust. 4 rozporządzenia Ministra Zdrowia przekazywał natomiast kompetencję do określenia regulaminu zakładów o podstawowym stopniu zabezpieczenia kierownikowi takiego zakładu. Kompetencja prawodawcza kierownika zakładu wykreowana zatem została przez przepisy rozporządzenia, w sprawach których uregulowanie ustawa powierzyła ministrowi. Z tego względu Trybunał uznał ten przepis za niezgodny z art. 92 ust. 2 konstytucji.
Obowiązek unormowania w ustawie zasadniczych elementów regulacji prawnej dotyczy m.in. ograniczeń konstytucyjnych wolności i praw jednostek. Oba kwestionowane we wniosku przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia wprowadzały ograniczenia dotyczące odpowiednio wolności i nietykalności osobistej (art. 41 ust.1 konstytucji), prawa do ochrony życia prywatnego (art. 47 konstytucji) oraz wolności komunikowania się i ochrony tajemnicy komunikowania (art. 49 konstytucji). Trybunał stwierdził, że brak jest ustawowych unormowań określających zasady przeprowadzania kontroli osobistej osób przyjmowanych do zakładu psychiatrycznego. Brak jest również stosownej podstawy ustawowej wprowadzania czasowych ograniczeń możliwości odbywania rozmów telefonicznych przez osoby, względem których stosowane są środki zabezpieczające. W tym stanie rzeczy Trybunał uznał kwestionowane przepisy rozporządzenia – określające takie ograniczenia – za niezgodne z konstytucją ze względu na nieodpowiednią formę prawną ich wprowadzenia.
Trybunał wypowiedział się jedynie co do naruszenia zasady wyłączności ustawowej wprowadzenia ograniczeń konstytucyjnych wolności i praw. Wyrok TK nie dotyczy natomiast dopuszczalności posługiwania się ograniczeniami w aspekcie ich materialnej zgodności z przesłankami określonymi w konstytucji. Te kwestie wymagałyby odrębnego zaskarżenia.
Rozprawie przewodniczył sędzia TK Andrzej Wróbel, sprawozdawcą był sędzia TK Marek Zubik.