Sankcja za uchylenie się przez właściciela lub posiadacza pojazdu od obowiązku wskazania, komu powierzył on ten pojazd do kierowania lub używania w czasie, w którym urządzenie rejestrujące ujawniło wykroczenie popełnione przez kierującego tym pojazdem K 3/13
Data: 15 VII 2015 godz.: 15.37
22 lipca 2015 r. o godz. 9:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna w pełnym składzie wniosek Prokuratora Generalnego dotyczący sankcji za uchylenie się przez właściciela lub posiadacza pojazdu od obowiązku wskazania, komu powierzył on ten pojazd do kierowania lub używania w czasie, w którym urządzenie rejestrujące ujawniło wykroczenie popełnione przez kierującego tym pojazdem.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności:
1) art. 96 § 3 w związku z art, 92 § 1, art. 92a, art. 88 ustawy z dnia 20 maja 1971 roku – Kodeks wykroczeń, w związku z art 78 ust. 4 ustawy z 20 czerwca 1997 roku – Prawo o ruchu drogowym, w związku z art 38 § 1 i art 41 § 1 ustawy z 24 sierpnia 2001 roku - Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia oraz w związku z art. 183 § 1 ustawy z 6 czerwca 1997 roku – Kodeks postępowania karnego w zakresie, w jakim - po ujawnieniu przy użyciu rejestrującego urządzenia technicznego przekroczenia przez niezidentyfikowanego kierującego pojazdem dopuszczalnej prędkości, niezastosowania się przez takiego kierującego do znaku lub sygnału drogowego bądź prowadzenia nieoświetlonego pojazdu -dopuszcza do skierowania do właściciela łub posiadacza tego pojazdu alternatywnego żądania przyznania się przez tegoż właściciela lub posiadacza, że to on kierował zarejestrowanym przez urządzenie pojazdem, co naraża go na odpowiedzialność za ujawnione wykroczenie drogowe albo wskazania, pod rygorem poniesienia kary, określonej w art. 96 § 3 kodeksu wykroczeń, komu powierzył zarejestrowany pojazd do kierowania lub używania, co naraża wskazaną osobę na odpowiedzialność za ujawnione przez urządzenie wykroczenie również wtedy, gdy osoba wskazana jest osobą najbliższą dla właściciela lub posiadacza pojazdu:
- z art 42 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3, art 32 i art. 2 konstytucji,
- z art 42 ust 3 w związku z art. 31 ust 3, art 32 i art. 2 konstytucji,
- z art. 47 w związku z art 18, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 71 ust 1 i art. 2 konstytucji;
2) art. 97 ustawy z 20 maja 1971 roku – Kodeks wykroczeń z art. 2 oraz z art. 42 ust. 1 konstytucji.
Zdaniem Prokuratora Generalnego zgodnie z art. 78 ust. 4 prawa o ruchu drogowym, właściciel lub posiadacz pojazdu, w wypadku jego kradzieży lub zaboru w celu krótkotrwałego użycia, nie może uchylić się od obowiązku wskazania konkretnej osoby, gdy nie zabezpieczył prawidłowo pojazdu przed kradzieżą. Gdy pojazd nie był wystarczająco skutecznie zabezpieczony, a osoba dokonująca kradzieży lub zaboru nie była znana właścicielowi lub posiadaczowi pojazdu, wywiązanie się z nałożonego obowiązku jest niemożliwe. W konsekwencji nie jest możliwa obrona przed nałożeniem kary na właściciela lub posiadacza pojazdu, w oparciu o art. 96 § 3 kodeksu wykroczeń, co godzi zdaniem wnioskodawcy w zaufanie obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa.
Naruszenia prawa do obrony wnioskodawca dopatruje się również w nieudostępnianiu właścicielom lub posiadaczom pojazdów fotografii wykonanych przez urządzenia rejestrujące (fotoradary) w momencie ujawnienia wykroczeń drogowych. Wnioskodawca wskazuje, że służby powołują się w tym zakresie na art. 38 § 1 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, zawierający odesłanie do przepisów kodeksu postępowania karnego. Pozbawia to przed etapem sądowym możliwości wglądu w akta sprawy, zawierające - jak można domniemywać -stosowną fotografię. Ponadto, zdaniem wnioskodawcy, udostępnienie właścicielowi lub posiadaczowi pojazdu zdjęcia z fotoradaru pomogłoby mu w odświeżeniu pamięci i tym samym ułatwiło realizację obowiązku z art. 78 ust. 4 prawa o ruchu drogowym.
Wnioskodawca - wskazuje, że żadna służba nie ma prawa domagać się od kogokolwiek udowodnienia własnej niewinności lub dostarczania dowodów własnej winy. Tak więc art. 96 § 3 kodeksu wykroczeń stoi w opozycji do prawa do milczenia oraz wolności od samooskarżania się, będących elementami prawa do obrony w sensie materialnym i pozostających w bezpośrednim związku z zasadą domniemania niewinności.
Wnioskodawca stwierdza, że art. 78 ust. 4 prawa o ruchu drogowym nie przewiduje żadnego wyjątku zwalniającego od realizacji obowiązku denuncjacji, a ponadto obowiązek ten obwarowany jest sankcją karną z art. 96 § 3 kodeksu wykroczeń. Tymczasem obowiązek zawiadomienia o przestępstwie z art. 304 § 1 k.p.k. nie jest zabezpieczony żadną sankcją prawną, co w opinii wnioskodawcy godzi w konstytucyjną zasadę równości.
Kwestionowane przepisy nie spełniają również konstytucyjnych standardów ochrony życia rodzinnego. Obowiązek wskazania, kto kierował pojazdem w czasie zaistnienia wykroczenia, został opatrzony rygorem sankcji nawet w sytuacji, gdy pojazdem kierowała osoba najbliższa dla właściciela lub posiadacza pojazdu. Oznacza to zdaniem wnioskodawcy, że ustawodawca zwykły zignorował wolę ustrojodawcy, by małżeństwo znajdowało się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej i by państwo w swej polityce społecznej uwzględniało dobro rodziny, w tym moc więzi rodzinnych, respektowaną nawet na gruncie prawa karnego.
Kwestionowany art. 97 kodeksu wykroczeń nie spełnia zdaniem wnioskodawcy wymogu określoności prawa, obligującego podmiot tworzący normę prawną do redagowania jej w sposób precyzyjny, klarowny, jednoznaczny i zrozumiały dla adresatów tej normy. Przepis ten nie wyznacza wyraźnej granicy między tym, co jest dozwolone, a tym, co jest zabronione pod groźbą kary, stwarzając niebezpieczeństwo dowolności w działaniach służb stosujących postępowanie w sprawach o wykroczenia.
Rozprawie będzie przewodniczył wiceprezes TK Stanisław Biernat, I sprawozdawcą będzie sędzia TK Wojciech Hermeliński, II sprawozdawcą – prezes TK Andrzej Rzepliński.