Prawo upadłościowe; prawo do sądu P 62/14
8 czerwca 2016 r. o godz. 9.00 Trybunał Konstytucyjny publicznie ogłosi wyrok wydany na posiedzeniu niejawnym dotyczący pytania prawnego Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie X Wydział Gospodarczy dla spraw upadłościowych i naprawczych, w sprawie prawa upadłościowego (prawo do sądu).
Trybunał Konstytucyjny ogłosi wyrok w sprawie zgodności art. 54 ust 1 ustawy z 28 lutego 2003 roku - Prawo upadłościowe i naprawcze w zakresie w jakim nie przyznaje prawa do zaskarżenia przez dłużnika, nie będącego wnioskodawcą, postanowienia o oddaleniu na podstawie art. 13 ust. 1 i art. 13 ust. 2 powyższej ustawy wniosku o ogłoszenie upadłości z art. 20, art. 22, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 w związku z art. 176 konstytucji.
Wierzyciel - spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, wniósł o ogłoszenie upadłości spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w likwidacji. Sąd rejonowy dokonał zabezpieczenia majątku dłużnika poprzez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego. Następnie sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości na podstawie art. 13 ust. 1 prawa upadłościowego i naprawczego z uwagi na brak majątku pozwalającego na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego. Pełnomocnik dłużnika wniósł o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia postanowienia. Sąd rejonowy odmówił. Na postanowienie to dłużnik złożył zażalenie.
Zdaniem sądu pytającego art. 54 ust. 1 prawa upadłościowego i naprawczego przewiduje, że na postanowienie o ogłoszeniu upadłości zażalenie przysługuje wyłącznie upadłemu, zaś na postanowienie oddalające taki wniosek - wyłącznie wnioskodawcy. Oznacza to zatem, iż dłużnik niebędący wnioskodawcą nie ma możliwości zaskarżenia postanowienia sądu oddalającego wniosek, bez względu na podstawę takiego orzeczenia, co zdaniem sądu pytającego jest niezgodne z konstytucją.
Sąd pytający przyznaje, że konstytucja nie wyklucza ustanawiania w ustawie pewnych ograniczeń praw i wolności, w tym także prawa do sądu, o ile nie prowadzą one do zamknięcia drogi sądowej i mieszczą się w granicach wyznaczonych przez art. 31 ust. 3 konstytucji. Również prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji nie ma charakteru absolutnego, jednak wyjątki powinny być uzasadnione szczególnymi okolicznościami i nie mogą prowadzić do naruszenia innych norm konstytucyjnych, ani też przekreślać zasady zaskarżalności.
Zdaniem sądu pytającego nie ma uzasadnienia dla ograniczenia zasady zaskarżalności orzeczeń zapadłych na podstawie art. 13 ust. 1 i 2 prawa upadłościowego i naprawczego. Postulat zapewnienia sprawności i szybkości postępowania jest bowiem skuteczne realizowany przez inne mechanizmy procesowe, które zmierzają do jak najszybszego wydania rozstrzygnięcia w przedmiocie wniosku o ogłoszenie upadłości. Po jego wydaniu - oddaleniu wniosku - wszelkie ograniczenia praw i wolności dłużnika, z uwagi na interes ogółu wierzycieli, przestają mieć jednak racjonalne uzasadnienie.
W ocenie sądu pytającego, pozbawienie dłużnika możliwości zaskarżenia orzeczenia o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości może naruszać również art. 22 w związku z art. 20 konstytucji. Bezpieczeństwo obrotu gospodarczego wymaga ujawnienia informacji o złej kondycji finansowej uczestniczących w nim podmiotów. Odbywa się to jednak w oparciu o arbitralne orzeczenie sądu pierwszej instancji, bez możliwości poddania tego rozstrzygnięcia kontroli zainicjowanej przez zainteresowanego (dłużnika). Tymczasem informacja o niewypłacalności dłużnika może powodować znaczne utrudnienie w uzyskaniu przez niego zewnętrznego finansowania przez instytucje kredytowe, rozwinięciu działalności i nawiązaniu współpracy na nowych obszarach, jak również spowodować ograniczenie współpracy dotychczasowych kontrahentów.
Przewodniczący składu orzekającego: sędzia TK Andrzej Wróbel, sprawozdawca- wiceprezes TK Stanisław Biernat.