Referendum ogólnokrajowe K 11/03
Data: 27 V 2003 godz.: 0.00
27 maja 2003 r. o godz. 10:00 Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpozna połączone wnioski grup posłów w sprawie konstytucyjności niektórych przepisów ustawy z dnia 14 marca 2003 roku o referendum ogólnokrajowym.
Do Trybunału wpłynęły równolegle dwa wnioski grup posłów o zbadanie zgodności z Konstytucją ustawy o referendum ogólnokrajowym. Wątpliwości posłów dotyczyły następujących artykułów: 4, 13, 19, 32, 40, 47, 48, 74, 75 i 96.
Zgodnie z art. 74 zaskarżonej ustawy jedyną konsekwencja negatywnego wyniku referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej jest niedopuszczenie do ratyfikacji umowy przez Prezydenta. Brak przepisu zakazującego powtórne poddanie pod referendum tej samej, negatywnie przez Naród rozstrzygniętej sprawy, umożliwia rozpisanie powtórnego referendum po upływie dowolnie krótkiego czasu. Zdaniem wnioskodawców narusza to art. 4 ust. 1 Konstytucji, na mocy którego władzę zwierzchnią w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuje Naród. Ustawa o referendum ogólnokrajowym umożliwia bowiem zignorowanie woli Narodu, wyrażonej w sposób rozstrzygający w referendum. Unormowanie to wywołuje stan niestabilności prawa, co jest niezgodne z zasadą demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji).
Zdaniem wnioskodawców również niewiążący wynik referendum - kiedy nie weźmie w nim udziału wystarczająca liczba osób - jest faktycznie wynikiem negatywnym. W związku z tym niekonstytucyjna jest stworzona w art. 75 zaskarżonej ustawy możliwość ponownego podjęcia w takim przypadku uchwały Sejmu w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację umowy. Może to prowadzić do podjęcia ostatecznej decyzji o ratyfikacji przez Sejm w trybie art. 90 ust. 2 Konstytucji. Zdaniem wnioskodawców byłoby to ignorowaniem woli Narodu, sprzecznym z art. 2 i art. 4 ust. 1 Konstytucji.
Poważne zastrzeżenia natury konstytucyjnej budzi normowane przez art. 48, art. 13 ust. 2 pkt 1 oraz art. 19 ust. 1 i 3 ustawy referendalnej uprzywilejowanie wąskiej grupy arbitralnie wskazanych tzw. podmiotów uprawnionych zarówno w sferze prowadzenia kampanii referendalnej jaki i w sferze kontroli prawidłowości przebiegu aktu głosowania, ustalania wyników głosowania i wyniku referendum. Jest to zdaniem posłów niezgodne z art. 62 Konstytucji, dającym wszystkim obywatelom polskim, którzy ukończą najpóźniej w dniu głosowania 18 lat, prawo udziału w referendum. Udział rozumiany jest w sposób szeroki, tj. jako możliwość uczestnictwa w każdej czynności, która ma doprowadzić do aktu głosowania a następnie ustalenia wyniku referendum.
Art. 48 ust. 1 pkt 1 ustawy o referendum ogólnokrajowym zalicza do tzw. podmiotów uprawnionych tylko te partie, które przekroczyły określone w ustawie progi poparcie w ostatnich wyborach. Nie widać żadnego logicznego związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy historycznymi wynikami wyborów a ograniczeniami katalogu partii politycznych do kilku uprzywilejowanych w aktualnym referendum. Jest to niezgodne z zasadą równości wobec prawa (art. 32 ust. 1 Konstytucji) oraz zasadą wolności działania partii politycznych (art. 11 ust. 1 Konstytucji). Niezgodne z tymi konstytucyjnie gwarantowanymi zasadami są również pozostałe ograniczenia zawarte w art. 48 zaskarżonej ustawy.
Wnioskodawcy wskazują również, iż żaden z przepisów ustawy nie wskazuje jakichkolwiek ograniczeń sposobu finansowania kampanii referendalnej (w tym na finansowania jej ze źródeł zagranicznych). Stoi to zdaniem wnioskodawców w jawnej sprzeczności z zasada suwerenności Narodu (art. 4 ust. 1 Konstytucji). Wnioskodawcy wskazują również jako niezgodne z Konstytucją przepisy dotyczące miejsca i formy organizacji kampanii referendalnej, naruszające prawo rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami (art. 48 ust. 1 Konstytucji). Zwracają również uwagę na krótsze niż w przypadku przepisów ogólnych terminy na dokonania poszczególnych czynności kalendarza referendalnego (art. 96 ustawy o referendum ogólnokrajowym), niezgodne z zasadami techniki legislacyjnej, a zarazem z zasadą demokratycznego państwa prawa (art. 2 Konstytucji).
Posłowie podnoszą w swoim wniosku również sprawę długości trwania referendum. W art. 4 ust. 2 zaskarżonej ustawy wprowadzono możliwość głosowania w referendum w ciągu dwóch dni. Jednakże w art. 32 ustawy nie określono w sposób wyczerpujący, jak będą chronione lokale komisji obwodowych w przerwie pomiędzy pierwszym i drugim dniem głosowania. Scedowanie na ministra właściwego do spraw administracji publicznej określenia zasad ochrony lokalu w przerwie pomiędzy dniami głosowań, bez wydania szczegółowych wytycznych w tym zakresie, jest sprzeczne z zasadami techniki legislacyjnej, a zarazem z zasadą demokratycznego państwa prawa (art. 2 Konstytucji).
Rozprawie będzie przewodniczył Prezes TK Marek Safjan, a sprawozdawcą będzie Sędzia TK Mirosław Wyrzykowski.