Zasady należytej legislacji K 23/12
Data: 18 XI 2014 godz.: 18.13
Kwestionowana ustawa z 2 marca 2012 roku o podatku od wydobycia niektórych kopalin jest zgodna z konstytucją.
18 listopada 2014 r. o godz. 13:30 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał połączone wnioski dwóch grup posłów na Sejm RP dotyczące podatku od wydobycia niektórych kopalin i zasady należytej legislacji.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że
Ustawa z dnia 2 marca 2012 r. o podatku od wydobycia niektórych kopalin jest zgodna z art. 2 i art. 7 konstytucji.
- Art. 7 ust. 1-5 powyższej ustawy jest zgodny z art. 217 konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 64 ust. 1 w związku z art. 64 ust. 3 i art. 31 ust. 3 konstytucji.
- Art. 3 ust. 1 i art. 4 powyższej ustawy są zgodne z art. 32 i art. 84 konstytucji.
- Art. 17 i art. 19 w związku z art. 27 powyższej ustawy są zgodne z art. 2 konstytucji.
- Art. 2, art. 3 ust. 1, art. 5 i art. 6 powyższej ustawy są zgodne z art. 2 konstytucji i wywodzoną z niego zasadą określoności prawa.
- Art. 3 – art. 7 ust. 1-5, art. 8, art. 9, art. 14, art. 15 ust. 1-3 i art. 21 pkt 2 w związku z art. 27 powyższej ustawy są zgodne z art. 2 konstytucji.
- Art. 3 ust. 2 i art. 9 powyższej ustawy są zgodne z art. 118 ust. 1 i art. 119 ust. 1 i 2 konstytucji.
W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postepowanie.
W związku z zarzutami wnioskodawcy dotyczącymi trybu uchwalenia ustawy o podatku od kopalin, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że poprawki zgłoszone w toku procesu legislacyjnego mieściły się w zakresie przedmiotowym pierwotnego projektu powyższej ustawy, nie naruszając tym samym wymogów konstytucji. Również duże tempo prac legislacyjnych nie doprowadziło do naruszenia standardów konstytucyjnych, gdyż nie było przeszkodą w konsultowaniu unormowań wprowadzanych kwestionowaną ustawą z szerokim kręgiem podmiotów
Ponadto Trybunał zwrócił uwagę na swoje ograniczone kompetencje w zakresie dopuszczalności oceny rozmiaru obciążeń podatkowych, co jest konsekwencją swobody ustawodawcy w zakresie kształtowania polityki podatkowej państwa. W ocenie Trybunału, w art. 7 ust. 1-5 ustawy o podatku od kopalin wzięto pod uwagę kwestię zdolności płatniczej podatnika, a przez to przepis ten nie narusza istoty jego prawa własności ani nie prowadzi do konfiskaty mienia. W każdym przypadku (poza absolutnie wyjątkową sytuacją) stawka podatkowa będzie niższa niż zysk podmiotu wydobywającego miedź oraz srebro (w przeliczeniu odpowiednio na tonę lub kilogram). Stawki podatkowe zostały normatywnie ograniczone przez wskazanie maksymalnych wartości, co oznacza, że w sytuacji wysokich cen miedzi i srebra na rynkach światowych, doprowadzi to do znacznego wzrostu zysku podmiotów wydobywających te surowce. Przy tym przecież podmiotem zobowiązanym z tytułu podatku od wydobycia niektórych kopalin jest podmiot prowadzący działalność gospodarczą, a zatem poniesienie przez niego dodatkowych kosztów może zostać zrekompensowane zgodnie z regułami rynkowymi (w szczególności przeniesione – przynajmniej częściowo – na klientów przez podniesienie ceny sprzedawanej kopaliny).
Trybunał wywiódł też, że ustawodawca – działając w ramach przysługującej mu swobody – był uprawniony do „wybiórczego” objęcia obowiązkiem podatkowym stanu faktycznego polegającego na wydobyciu miedzi i srebra, jako że ustawa zasadnicza nie wprowadza zasady powszechności opodatkowania w wymiarze przedmiotowym. W ten sposób, przewidując powinność podmiotów dokonujących w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej wydobycia miedzi oraz srebra, nie naruszył również zasady powszechności w aspekcie podmiotowym. Wynika to stąd, że adresat normy podatkowej został oznaczony generalnie, przez odwołanie się do jego cech rodzajowych, a nie indywidualnych (np. przez wskazanie KGHM Polska Miedź S.A.). Jednocześnie niezasadny jest pogląd wnioskodawcy o konieczności uznania za grupę relewantną, wymagającą równego traktowania, wszystkich podmiotów wydobywających kopaliny. Oznaczałoby to bowiem jednakowe traktowanie podmiotów, które znajdują się w różnej sytuacji, spowodowanej m.in. odmiennymi kosztami wydobycia poszczególnych kopalin czy innymi opłatami publicznoprawnymi związanymi z ich wydobyciem.
Trybunał zauważył, że ustawa zasadnicza nie wprowadziła zasady zakazu podwójnego opodatkowania. Wskazane przez wnioskodawcę wyroki Trybunału odnoszące się do tego zjawiska nie mogą stanowić podstawy sformułowania wniosku, że naruszenie zakazu podwójnego opodatkowania prowadzi bezpośrednio (niejako automatycznie) do naruszenia konstytucji. Zakaz podwójnego opodatkowania stanowi zasadę o randze ustawowej, wyprowadzaną z ustaw podatkowych, a ten fragment wniosku w niniejszej sprawie odnoszący się do zarzutu podwójnego opodatkowania dochodów podatnika nie zawiera jakichkolwiek dodatkowych argumentów uzasadniających naruszenie przez takie opodatkowanie norm konstytucyjnych.
Zakaz zmian w podatkach rocznych w czasie trwania roku rozliczeniowego odnosi się do wszystkich elementów konstrukcyjnych obowiązku podatkowego, a zatem podmiotu, przedmiotu, podstawy opodatkowania oraz stawek podatkowych. Wobec tego Trybunał stwierdził, że zmiany ustaw podatkowych wprowadzone na mocy art. 17 i art. 19 ustawy o podatku od kopalin i wchodzące w życie w trakcie trwania roku podatkowego nie są objęte zakazem wynikającym z art. 2 konstytucji. Wskutek ich wprowadzenia nie uległ modyfikacji ani przedmiot opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych oraz od osób prawnych, ani stawki podatkowe, ani podstawa opodatkowania w tych podatkach. Innymi słowy, nie doszło do ustalenia nowych zasad obliczania (wymiaru) tych podatków.
Dodatkowo wnioskodawca odniósł zakaz wprowadzania zmian w prawie podatkowym w czasie trwania roku podatkowego do nałożenia podatku od wydobycia niektórych kopalin. W tym zakresie Trybunał przypomniał, że powyższy zakaz jest wiązany w orzecznictwie Trybunału jedynie z podatkami wymierzanymi w skali rocznej, a i ten nie ma charakteru absolutnego. Tymczasem podatek od wydobycia niektórych kopalin jest rozliczany w skali miesięcznej.
Ustosunkowując się do kwestii oceny zakwestionowanych przepisów pod względem wymogu precyzji i jasności unormowania, Trybunał uznał, że nie zawierają one pojęć niedookreślonych w stopniu, który konkretyzowałby obowiązek Trybunału sięgnięcia po „środek ostateczny” w postaci stwierdzenia niekonstytucyjności unormowania. Powszechnie przyjęte metody wykładni przepisów prawa pozwalają bowiem na usunięcie ewentualnych niejasności wynikających z zaskarżonych przepisów.
Nawiązując do naruszenia w ustawie o podatku od kopalin wymogu odpowiedniej vacatio legis Trybunał stwierdził przede wszystkim, że przewidziany w art. 27 ustawy o podatku od kopalin okres odroczenia odpowiada generalnym założeniom z art. 4 ust. 1 ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych. Jednocześnie Trybunał nie zdecydował się na uznanie niekonstytucyjności ustawy o podatku od kopalin ze względu na przewidziany dla niej 14-dniowy okres vacatio legis, którego „odpowiedniość” może budzić pewne wątpliwości ze względu na wprowadzenie nowych obciążeń podatkowych w tak krótkim czasie, co mogło skutkować trudnościami w przygotowaniu się do ich poniesienia przez podatnika. Innymi słowy, Trybunał zaznaczył, że wyznaczony przez ustawodawcę tak krótki okres spoczywania kwestionowanej ustawy nie stanowi optymalnego rozwiązania z punktu widzenia wymogów konstytucyjnych. Niemniej jednak wada ta została zrównoważona przez doniosłość funkcji fiskalnej realizowanej ustawą o podatku. Ponadto na osłabienie argumentu dotyczącego zbyt krótkiego okresu vacatio legis wpływ ma to, że zapowiedź wprowadzenia podatku od niektórych kopalin pojawiła się już 18 listopada 2011 r. w expose Prezesa Rady Ministrów, a sam projekt ustawy o podatku od kopalin wpłynął do Sejmu 19 stycznia 2012 r. i był przedmiotem procedowania przez niemal trzy miesiące. Tym samym adresaci unormowania mieli możliwość zapoznania się z projektowanymi rozwiązaniami wcześniej niż w momencie opublikowania ustawy w Dzienniku Ustaw, a przez to adaptacji do nowej regulacji prawnej, mimo krótkiego 14-dniowego okresu vacatio legis.
Rozprawie przewodniczyła sędzia TK Maria Gintowt-Jankowicz, sprawozdawcą był sędzia TK Zbigniew Cieślak.