Ustawa o Trybunale Konstytucyjnym K 34/15
Podmiot inicjujący postępowanie: Grupa posłów na Sejm RP
Data: 25 XI 2015 godz.: 14.13
3 grudnia 2015 r. o godz. 9:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek grupy posłów na Sejm RP dotyczący ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności ustawy z 25 czerwca 2015 roku o Trybunale Konstytucyjnym z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 62 ust. 1, art. 112, art. 144 ust. 3 pkt 21, art. 191 ust. 1, art. 193, art. 194 ust. 1, art. 196, art. 197 konstytucji a w szczególności:
- art. 3 powyższej ustawy z art. 2 i art. 197 konstytucji;
- art. 12 ust. 2 powyższej ustawy z art. 2 konstytucji;
- art. 12 ust. 1 i ust. 5 powyższej ustawy z art. 144 ust. 3 pkt 21 konstytucji;
- art. 18 powyższej ustawy w związku z art. 22 § 1 pkt 3 ustawy o Sądzie Najwyższym z art. 194 ust. 1 konstytucji;
- art. 19 ust. 2 oraz art. 137 powyższej ustawy z art. 112 oraz art. 197 konstytucji;
- art. 19 ust. 5 powyższej ustawy z art. 2 konstytucji;
- art. 21 ust. 1 oraz ust. 2 powyższej ustawy z art. 194 ust. 1 konstytucji;
- art. 24 w związku z art. 42 ust. 1 powyższej ustawy z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 196 konstytucji;
- art. 104 ust. 1 pkt. 3 powyższej ustawy z art. 191 ust 1 i art. 193 konstytucji;
- art. 137 w związku z art. 19 powyższej ustawy z art. 2 konstytucji;
- art. 137 powyższej ustawy z art. 62 ust. 1 konstytucji;
- art. 137 powyższej ustawy z art. 194 ust. 1 konstytucji.
Art. 3 ustawy z 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym określa kompetencje Trybunału. Zdaniem grupy posłów ustawodawca wyszedł tu poza ramy delegacji ustalone w art. 197 konstytucji, przez co przepis ten jest niezgodny z konstytucyjną zasadą przyzwoitej legislacji.
Ustrojodawca wprowadził w konstytucji kadencyjność prezesa Sądu Najwyższego i prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego. Brak takiego uregulowania w przypadku prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego, nie oznacza zdaniem wnioskodawcy zakazu takiego uregulowania. Dotychczasowe przepisy dopuszczają nie tylko dziewięcioletnią kadencję prezesa i wiceprezesa TK, ale mogą też prowadzić do wyboru na te funkcje kandydatów, których kadencja jako sędziów Trybunału skończy się wkrótce po ewentualnym mianowaniu – podkreśla wnioskodawca.
Zdaniem wnioskodawcy art. 12 kwestionowanej ustawy wprowadzając ograniczenie ustawowe liczby kandydatów wybieranych na prezesa i wiceprezesa TK przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów TK do dwóch, ingeruje w uprawnienie Prezydenta RP do ich powołania. Jest to sprzeczne z konstytucją, gdyż nie pozwala Prezydentowi na faktyczne wykonywanie jego władztwa. W szczególności widoczne jest to przy założeniu, że Prezydent RP nie ma prawa odmówić wyboru jednej z dwóch wskazanych osób – wskazuje wnioskodawca.
Zgodnie z art. 194 ust. 1 zd. 1 konstytucji sędziowie Trybunału są wybierani spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Jednym z elementów wynikających z tej regulacji jest warunek, aby zdolność kandydowania posiadały wyłącznie osoby z wykształceniem prawniczym. Dlatego w zakresie, w jakim art. 18 kwestionowanej ustawy jest rozumiany jako możliwość posiadania magisterium prawa kanonicznego lub magisterium z innej wąskiej specjalności prawniczej, jest sprzeczny z konstytucją.
Zdaniem wnioskodawcy art. 19 ust. 2 oraz art. 137 ustawy z 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym są niezgodne z art. 112 i art. 197 konstytucji ze względu na naruszenie zasady autonomii regulaminowej Sejmu. Zdaniem wnioskodawcy regulacja zawarta w kwestionowanych przepisach (dotycząca terminu, w którym należy składać wniosek w sprawie zgłoszenia kandydata na sędziego Trybunału Konstytucyjnego) narusza konstytucję, z której wynika, że kwestie porządku prac Sejmu oraz działalności jego organów określa Regulamin Sejmu.
Art. 19 ust. 5 kwestionowanej ustawy ze względu na naruszenie konstytucyjnej zasady poprawnej legislacji jest niezgodny z konstytucją. Zdaniem wnioskodawcy w powyższym przepisie uregulowano w sposób wybiórczy i niepełny tryb wyboru sędziów Trybunału Konstytucyjnego (dotychczas materia ta unormowana była w Regulaminie Sejmu), oraz ograniczono się jedynie do terminu składania wniosku w sprawie zgłoszenia kandydata na sędziego.
Art. 194 ust. 1 konstytucji mówi o wyborze sędziów przez Sejm. Art. 21 kwestionowanej ustawy odrywa przysięgę od pojęcia wyboru, sprowadzając to ostatnie tylko do głosowania posłów. Zdaniem wnioskodawcy zaprzysiężenie powinno być rozumiane jako element szerokiego procesu wyboru sędziów, kończący ten proces, a rozpoczynający urzędowanie sędziego. Do tej pory brak było normy wskazującej, kiedy rozpoczyna się kadencja. Z reguły określa ją Sejm w uchwale, wiążąc z zakończeniem kadencji poprzednich sędziów, co jednak odrywa ją od ślubowania.
Art. 42 ust. 1 kwestionowanej ustawy stanowi, że do sędziego Trybunału w stanie spoczynku stosuje się również art. 24 tej ustawy dotyczący immunitetu sędziów. Wnioskodawca wskazuje, że stan spoczynku sędziów TK nie został wprowadzony żadną z norm konstytucyjnych, a ma swoje podstawy jedynie w kolejnych ustawach o Trybunale Konstytucyjnym. Tym samym przyznanie immunitetu przewidzianego w art. 196 konstytucji dla sędziów Trybunału należy uznać za odnoszące się do sędziów czynnych i nie można tej regulacji rozciągnąć w drodze ustawy na sędziów w stanie spoczynku. Dlatego zdaniem wnioskodawcy kwestionowana regulacja jest sprzeczna z konstytucją.
Art. 104 ust. 1 pkt. 3 kwestionowanej ustawy jest sprzeczny w ocenie wnioskodawcy z art. 191 ust. 1 konstytucji ponieważ narusza konstytucyjną zasadę skargowości postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Zasada ta oznacza obowiązek rozpoznania każdej sprawy wniesionej przez uprawniony podmiot oraz brak możliwości podjęcia przez Trybunał sprawy z urzędu. Decyduje tu cel nadrzędny jakim jest zapewnienie zgodności prawa z konstytucją, a nie przesłanki leżące u podstaw wniosku. Ponadto kwestionowany przepis jest sprzeczny z art. 193 konstytucji, gdyż narusza obowiązek Trybunału do odpowiedzi na postawione pytanie prawne – podkreśla wnioskodawca.
Art. 137 w związku z art. 19 ust. 2 kwestionowanej ustawy jest niezgodny zdaniem wnioskodawcy z art. 2 konstytucji. Przepis określający trzydziestodniowy termin składania wniosków w sprawie zgłoszenia kandydatów na sędziów, których kadencja upływa w 2015 r., narusza konstytucyjną zasadę odpowiedniej vacatio legis wynikającą z zasady demokratycznego państwa prawnego. Ponadto zdaniem wnioskodawcy art. 137 kwestionowanej ustawy jest również sprzeczny z art. 62 ust. 1 konstytucji. Wynikający z niego wybór sędziów TK „wprzód" przez Sejm VII kadencji godzi w obywatelskie prawo wpływu na politykę państwa w drodze wyboru posłów. Kwestionowany przepis poprzez ukształtowanie procedury wyboru sędziów TK w 2015 r., w którym większość sejmowa rozstrzyga jednym głosowaniem w stosunku do wszystkich sędziów, pozostaje zdaniem wnioskodawcy w sprzeczności z art. 194 ust. 1 konstytucji.
Rozprawie będzie przewodniczyła sędzia TK Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz, sprawozdawcami będą: sędzia TK Leon Kieres i sędzia TK Marek Zubik.